آشاارگانیک | مرجع آنلاین عرضه، تامین و فروش انواع عصاره و اسانس
خواص ریشه شیرین بیان
نام علمی: Glycyrrhiza glabra
نام‌های عمومی: Russian licorice, Spanish licorice
نام انگلیسی: Liquorice
نام عربی: شجره السوس
نام فرانسوی: Reglisse
نام‌های مترادف: Glycyrrhiza brachycarpa, Glycyrrhiza hirsute
نام خانواده: Leguminosae (نخود)
گیاه‌شناسی و خواص ریشه شیرین بیان:
شیرین بیان گیاهی است پایا و دارای ارتفاع حدود یک متر که در شرایط مناسب، بلندتر می‌شود. برگ‌های آن از ۷-۴ زوج برگچه و یک برگچه انتهایی تشکیل می‌گردند. گل‌ها به‌صورت مجتمع، آبی روشن همراه با لکه‌های سفید، با اختصاصات پروانه واران که دارای پنج گلبرگ هستند. میوه آن نیام به رنگ قهوه‌ای و حاوی ۶-۵ دانه است. ریشه‌های شیرین بیان، افقی و قهوه‌ای‌رنگ و نسبتاً بلند بوده که قسمت مورد استفاده گیاه هستند. شیرین‌بیان یکی از گیاهانی است که در بیشتر نقاط ایران می‌روید. یکی از مناطق مهم جمع‌آوری آن، استان فارس است.
تاریخچه و خواص ریشه شیرین بیان:
مصارف درمانی شیرین بیان، به دوران امپراتوری روم بازمی‌گردد. بقراط و تئوفراست، مصرف آن را مفید می‌دانستند و پلینی (۲۳ سال بعد از میلاد) آن را ضد نفخ و خلط آور معرفی کرد. شیرین بیان همچنین در طب گیاهی چین، به‌عنوان «داروی تراز اول» بوده که تأثیر پرهیزکارانه بر روی بدن دارد و سبب طول عمر می‌شود.
شیرین بیان در داروهای جدید، بیشتر به‌عنوان طعم دهنده به کار می‌رود که آن را به صورت پوششی روی مزه تلخ نظیر گنه، قرار می‌دهند. همچنین به دلیل خاصیت خلط آورش، در فرآورده‌های مربوط به سرماخوردگی و سرفه، از آن استفاده می‌شود. اخیراً، نمونه‌ای از شیرین بیان به‌جا مانده از سال ۷۵۶ بعد از میلاد، مورد تجزیه قرار گرفت و مشخص شد که حتی بعد از گذشت ۱۲۰۰ سال، حاوی ترکیبات فعال است.
منشأ جغرافیایی گیاه شیرین بیان:
این گیاه، بومی نواحی مدیترانه بوده و انتشار آن از مرکز تا جنوب روسیه و آسیای صغیر تا ایران است که از شوروی سابق، ایران، ترکیه و چین صادر می‌گردد. این ریشه‌ها ممکن است با پوست یا بدون آن در بازار موجود باشند. پوست ریشه آن به رنگ خاکستری تا قهوه‌ای و اکثراً به رنگ قهوه‌ای با مزه بسیار شیرین و کمی معطر و بوی مشخص است. ریشه شیرین بیان پوست کنده به رنگ زرد لیمویی است.
زمان جمع‌آوری ریشه شیرین بیان:
چون قسمت مورد استفاده شیرین بیان، ریشه‌ها هستند، بهترین زمان جمع آوری، فصل پاییز یا اوایل زمستان است که در این زمان، ریشه‌ها جمع‌آوری‌شده و گل و لای آن‌ها شسته می‌شود. در این زمان ریشه‌ها را در آفتاب (به شکل مصنوعی) خشک و به قطعات حدود ۳۰ سانتی‌متری تقسیم می‌کنند. ریشه گیاهان ۴-۳ ساله بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
خواص ریشه شیرین بیان:
خواص ریشه شیرین بیان عبارت‌اند از درمان زخم معده، ضدالتهاب، خلط آور و ضد سرفه، ضد التهاب قسمت‌های فوقانی راه‌های تنفسی، کمک به درمان نزله‌های ششی، ضداسپاسم، ضد حساسیت، ضد میکروب، ضدویروس، خنثی‌کننده بعضی سموم کبد و نرم کننده راه‌های تنفسی. شیرین بیان از زمان قدیم به‌عنوان یکی از بهترین جلوگیری کننده و درمان کننده التهاب و زخم‌های معده، مورد مصرف بوده و در حال حاضر بدین منظور مصرف می‌شود.
داروهای گیاهی:
از خواص ریشه شیرین بیان در داروهای گیاهی مختلف استفاده می‌شود. داروهای تهیه شده از این گیاه برای مشکلات برونشی، معده‌ای، کبدی، صفراوی و ادراری مفید است. از دیگر خواص شیرین بیان می‌توان به تغییر مزه‌های نامطلوب به‌صورت خرد شده، پودر یا عصاره آبی اشاره کرد.
پودر ریشه: ریشه پوست کنده که به پودر تبدیل می‌شود، به رنگ زرد لیمویی با مزه شیرین است. درصورتی‌که مصرف کننده بخواهد از پودر استفاده کند، می‌تواند آن را به شکل جوشانده مصرف کند. برای این کار ۱۵-۵ گرم پودر را با یک لیوان آب به مدت پنج دقیقه بجوشانید؛ سپس آن را صاف کرده و در یک یا چند نوبت مصرف کنید. این مقدار پودر حاوی حدود ۸۰۰-۲۰۰ میلی‌گرم گلی‌سریزین است که ازنظر مصرف روزانه مجاز است.
شربت شیرین بیان: به صورت شربت غلیظ قهوه‌ای رنگ و شیرین، با غلظت‌های متفاوت، توسط صنایع دارویی تهیه می‌شود. برحسب غلظت شربت، میزان مصرف روزانه روی شیشه یا راهنمای مربوطه نوشته شده است.
چای شیرین بیان: که به‌صورت چای کیسه‌ای ۲ گرمی تهیه می‌شود، حاوی پودر شیرین بیان است. هر کیسه چای را می‌توان به مدت ۱۵- ۱۰ دقیقه در یک استکان یا لیوان آب جوش قرارداد و پس از سرد شدن میل کرد. چای کیسه‌ای برای مشکلات معده، به‌عنوان مسهل یا مشکلات برونش‌ها تهیه می‌شود.
قرص یا عصاره شیرین بیان: از عصاره مایع یا خشک شده شیرین بیان در صنایع استفاده می‌گردد. مقدار ماده مؤثر در آن‌ها ممکن است برحسب وزن قرص یا عصاره شیرین بیان متفاوت باشد. میزان مصرف در راهنمای دارو ذکر می‌شود.
موارد احتیاط:
بی‌خطری مصرف شیرین بیان در زمان بارداری و شیردهی به اثبات نرسیده است؛ بنابراین بهتر است در طول این دوران مصرف نشود.
ترکیبات مهم شیمیایی ریشه شیرین بیان:
شیرین بیان حاوی حدود ۱۵-۲ درصد تری ترپنوئید، ساپونین ها به‌خصوص گلی‌سریزین و ۲۴ هیدروکسی گلی‌سریزین است که به ترتیب ۵۰ و ۱۰۰ بار شیرین‌تر از ساکارز هستند. ترکیبات دیگر آن شامل بیش از ۳۰ فلاونوئید و ایزوفلاونوئید ازجمله: لی کی‌ریتی جنین و نئولی کی‌ریتین هستند. همچنین ترکیبات کومارینی ازجمله هرنیارین و اومبلی فرون در شیرین بیان وجود دارند. شیرین بیان حاوی مقدار بسیار کمی اسانس است که دارای ترکیبات بسیار مختلفی است، اما ماده‌ای که اکثراً در آن یافت می‌شود، آنتول است که درصد کمی از اسانس را تشکیل می‌دهد.
نکات قابل‌توجه:
١- مصرف روزانه بیش از ۵۰ گرم و به مدت بیش از شش هفته ممکن است باعث عوارضی ازجمله احتباس آب در بدن، کاهش سدیم، افزایش پتاسیم و فشارخون گردد.
۲- مصرف بیش از شش هفته فرآورده‌های شیرین بیان باید با احتیاط صورت گیرد. در صورت مصرف طولانی باید از کاهش پتاسیم بدن مطلع گشت و از موادی که پتاسیم دارند، مانند موز و زردآلو خشک، استفاده نمود و در صورت بالا رفتن فشارخون، به پزشک مراجعه کرد.
٣- همچنین افرادی که فشارخون یا زمینه آن را دارند، باید فرآورده‌های شیرین‌بیان را با احتیاط مصرف نموده و از زیاده روی در مصرف آن خودداری کنند.
۴- برای افراد مبتلا به پرفشاری خون، فرآورده‌هایی از شیرین بیان تهیه شده که دارای گلی‌سریزین کمتری است. این محصولات کمتر باعث پرفشاری خون می‌شوند و به نام فرآورده‌های دگلی سریزه معروف‌اند.
نکته مهم:
بیشترین میزان تأثیرگذاری گیاهان دارویی متعلق به عصاره‌های خالص گیاهان دارویی است و بعدازآن می‌توان به مکمل‌هایی نظیر کپسول‌ها اشاره کرد. کمترین میزان اثرگذاری هم متعلق به عرق و چای و دم‌نوش است.
امیدوارم که اطلاعات خوب و مفیدی در اختیار شما قرار داده باشیم با نظر دهی و امتیازدهی مارو از کیفیت مطالب آگاه نمایید. برای دریافت اطلاعات بیشتر به سایت فروشگاه محصولات ارگانیک آشا مراجعه نمایید و برای کسب اطلاعات در مورد محصولات ارگانیک می‌توانید با شماره 09120038341 مشاور فروشگاه ارگانیک آشا تماس بگیرید یا از طریق تلگرام، اینستاگرام با ما در ارتباط باشید.
منابع اطلاعات:
کتاب‌ها و مقالات گیاهان دارویی
فروشگاه محصولات ارگانیک آشا
موسسه کار آفرینی دکتر زرقانی
