خواص تاجریزی سیاه چیست؟

نام فارسی: تاجریزی سیاه
نام علمی: Solanum nigrum
نام عمومی: Blak nightshade
نام عربی: ربرق (Ribriq)، عنب الثعلب
نام انگلیسی: Black nightshade
نام فرانسوی: Morelle noire
نام آلمانی: Nachtschaiten
نام خانواده: solanaceae (سیب‌زمینی)

• 

• 

• 

گیاه‌شناسی و خواص تاجریزی سیاه چیست؟

تاجریزی سیاه گیاهی است علفی و یک‌ساله به ارتفاع تا ۵۰ سانتی‌متر که ساقه آن معمولاً از قاعده منشعب می‌شود. برگ‌ها بیضوی، نوک‌ تیز و به رنگ سبز تیره می‌باشند که لبه‌های آن‌ها دندانه‌های کم و کوچکی دارد. این برگ‌ها به‌صورت دوتایی در کنار هم بر روی ساقه قرار می‌گیرند. گل‌های کوچک و سفید رنگ گیاه به‌صورت چندتایی در کنار و یا نزدیک محل اتصال برگ‌ها قرار دارند. میوه‌های گیاه سته ای، کوچک و کروی و تقریباً به‌ اندازه نخود سبز می‌باشند که پس از رسیدن کامل به رنگ بادمجانی درمی‌آیند. این میوه‌ها تلخ‌ مزه و حاوی دانه‌های ریز هستند.

قسمت مورد استفاده‌ی گیاه برگ‌ها و سرشاخه‌های گلدار است. تاجریزی در مناطقی از اروپا، شمال آمریکا و آسیا می‌روید و پراکندگی آن در هندوستان و ایران بیشتر است. نواحی رویش گیاه در ایران شامل: گرگان، مازندران، گیلان، آذربایجان، ارومیه، فارس و سیستان و بلوچستان است.

تاریخچه و خواص تاجریزی سیاه چیست؟

نام لاتین دولکامارا به طعم میوه‌های گیاه مربوط می‌شود که ابتدا تلخ و بعد به‌طور ناخوشایندی شیرین است. اگرچه این گیاه از مدت‌ها قبل به‌عنوان یک گیاه بسیار سمی شناخته‌ شده ولی با این‌حال برای بهبود خراشیدگی‌های سطح پوست استفاده می‌شود. شاید علت اصلی یکی از نام‌های عمومی تاجزیری یعنی فلون ورت، مصرف آن برای درمان التهابات اطراف ناخن باشد. این گیاه ازنظر خواص احتمالی ضد روماتیسمی، ادرارآوری، خواب‌آوری و تسکین دهندگی مورد مطالعه قرارگرفته ولی ازآنجا که تأثیرات مذکور به سمیت گیاه ارتباط دارد، هنوز به بهره‌ برداری نرسیده است.

مهمترین خواص تاجریزی سیاه چیست؟

از خواص تاجریزی سیاه در طب عوام برای درمان تومورها، زگیل، درمان آسم، آرتریت، نزله برونشیت، هپاتیت، کاهش تب، یرقان و روماتیسم استفاده می‌کردند. همچنین به‌عنوان ضد درد، خلط‌ آور و معرق نیز مصرف می‌شده است. جالینوس آن را برای تومورها، سرطان و زگیل توصیه نموده است. هوموپات ها از تنتور ساقه و برگ تازه‌ی گیاه قبل از گل دادن برای آسم، نزله، کولیک، درمان اسهال، پسوریازیس، روماتیسم، زگیل، سیاه‌ سرفه استفاده می‌کنند. تاجریزی سیاه به علت وجود سولانین دارای خاصیت مخدر (خواب‌آور) نیز است.

در جاوه دانه‌های سیاه و همه قسمت‌های گیاه به‌صورت غذا مصرف می‌شود. هلندی‌ها این گیاه را خیلی سمی می‌دانند. در بعضی نقاط دنیا از عصاره‌ی آن برای درمان تومورها و سرطان‌ها استفاده می‌شود؛ به‌عنوان‌مثال از عصاره‌ی گیاه پمادی برای تومور مقعد (رکتوم) تهیه می‌گردد. در طب آیورودا (در هند) از خواص تاجریزی سیاه جهت افزایش میل جنسی و به‌عنوان ادرارآور، مسهل و مقوی تسکین آسم، برونشیت، اسهال خونی، تب، ورم‌ها، تهوع و استفراغ استفاده می‌کنند.

سمیت و عوارض جانبی:

مسمومیت‌های شدید همراه با مرگ در گاو، جوجه، اردک، اسب و گوسفند از این گیاه گزارش‌ شده است. مقدار ۲۰۰ تا ۴۰۰ میلی‌گرم سولانین می‌تواند در انسان باعث مشکلات روده‌ای – معده‌ای شود. همچنین ممکن است سولانین باعث اثر تراتوژنی (ایجاد جنین ناقص) گردد.

علائم مسمومیت با تاجریزی سیاه اسهال، گشاد شدن مردمک چشم، بالا رفتن درجه حرارت بدن، فلج تنفسی و کما است. سمیت نیترات سولانین در گاو شدید است و باعث مرگ می‌گردد. مسمومیت با مقدار کم این ماده باعث کاهش شیر و سقط‌ جنین در حیوانات می‌شود.

طریقه و میزان مصرف:

تنتور: تنتور گیاه به‌طور خوراکی به میزان ۲ تا ۴ میلی‌لیتر در روز می‌تواند مصرف شود.

جوشانده: می‌توان روزانه حدود ۱۰ گرم از برگ و سرشاخه‌های گلدار گیاه را در یک لیتر آب به مدت ده دقیقه جوشاند، سپس صاف‌ کرده و به‌صورت خوراکی مصرف نمود. همچنین جوشانده را برای استعمال خارجی می‌توان به‌صورت ۵۰ گرم در یک لیتر آب تهیه و برای درمان دردهای موضعی، ضرب‌ دیدگی، ناراحتی‌های جلدی و زخم‌ها استفاده کرد.

ترکیبات مهم:

در برگ و میوه‌ی این گیاه تعدادی آلکالوئید وجود دارد که مهم‌ترین آن‌ها سولانین و گلوکزید دولکامارین است. آلکالوئیدهای وابسته‌ی دیگر شامل سولادولسین، سولا دولسیدین، سولاسونین، سولامارژین و لیکوپن است. از دیگر ترکیبات این گیاه می‌توان سولاکوزیدهای آوب را نام برد. میوه‌های سبز و زردرنگ حاوی مقدار بیشتری از گلوکوآلکالوئیدها نسبت به نوع رسیده و سیاه‌رنگ آن می‌باشند. سولانین به میزان کمی از راه روده و معده جذب و قسمت اعظم آن از راه ادرار و مدفوع حیوانات دفع می‌شود.

نکات قابل‌توجه:

١- اداره‌ی دارو و غذای آمریکا (FDA) گیاه تاجریزی را به خاطر وجود آلکالوئیدهای سمی در زمره‌ی گیاهان سمی تقسیم‌ بندی نموده است.

۲- با توجه به اینکه آلکالوئیدهای این گیاه برحسب شرایط آب و هوایی هر منطقه ازنظر کمی و کیفی متغیر خواهد بود، لذا ممکن است گیاهان بعضی مناطق به علت مقادیر زیاد مواد سمی کشنده باشند؛ به همین دلیل توصیه می‌شود این گیاه به‌عنوان یک گیاه سمی تلقی شده و در مصرف آن احتیاط شود.

٣- ابن‌ سینا در کتاب قانون در مورد تاجریزی چنین نوشته است: دیوسقوریدوس گوید انواع زیاد دارد که ازاین‌قرار است:

 الف – نوع اول کاشتنی است که بسیار بزرگ نمی‌شود. ثمرش کروی است و اول سبز و بعداً سیاه و چون رسید، سرخ می‌شود و خوردنی است و هیچ زیانی در برندارد.

ب – نوع دوم برگش پهن‌تر است و ثمرش شبیه به مثانه، سرخ‌رنگ و صاف است و به دانه انگور می‌ماند. اثر دارویی آن با نوع اول یکی است ولی ثمرش خوردنی نیست.

ج – نوع سوم، خواب‌آور است. شبیه درخت و دارای شاخه‌های بسیار و درهم است و برگش مانند برگ درخت سیب و گلش بزرگ و سرخ‌رنگ است.

د- نوع چهارم که‌ برگ‌های آن شبیه‌ تر به تیزک آبی است، شاخه‌های بزرگ دارد و به تعداد ده تا دوازده عدد بر تنه آن قرار دارد. ثمر آن بزرگ‌ تر از زیتون است.

ه – نوع پنجم که تنه اش به ستبری یک انگشت و به طول یک زرع است. این نوع خواب‌آور است وکسی زیاد از آن بخورد، می‌میرد. هر نوعی که‌ برگ سبز دارد و میوه زرد می‌دهد سزاوار به کار گرفتن است. دارای اثر خواب‌آور، تخمیرکننده، قبض‌کننده، علاج همه‌ی انواع ورم‌های گرم است. اگر بیش از دوازده دانه از نوعی که مخدر است مصرف شود، دیوانگی ایجاد می‌کند. آب آن درد گوش را تسکین می‌دهد. له‌ شده‌ی آن بر روی پیشانی باعث رفع سردرد می‌شود. دانه آن باعث ازدیاد ادرار و پالایش کلیه و مثانه است. نوعی از آن در صورت خوردن باعث دیوانگی و مرگ می‌شود و فقط به‌صورت ضماد مصرف می‌گردد.

۴- توجه به اثرات مهم گزارش‌ شده و اثراتی که ابن‌سینا برای انواعی از تاجریزی قائل می‌شود نشان می‌دهد که بعضی از آن‌ها مشابه هستند؛ اما مواردی هم دیده می‌شود که خلاف هم می‌باشند. باید اضافه نمود که ابن‌سینا پنج نوع تاجریزی را شرح داده است؛ درحالی‌که امروز بیش از صد گونه سولانوم که همان جنس تاجریزی است، در دنیا مورد مطالعه قرارگرفته که در بعضی مواد و اثرات با هم مشابه و در بعضی موارد با هم متفاوت‌اند و اینکه منظور ابن‌سینا کدام‌یک ازاین‌گونه‌ها است احتیاج به تحقیق بیشتر و عمیق‌تر دارد.

نکته مهم:

بیشترین میزان تأثیرگذاری گیاهان دارویی متعلق به عصاره‌ گیاهان دارویی است و بعدازآن می‌توان به مکمل‌هایی نظیر کپسول‌ها اشاره کرد. کمترین میزان اثرگذاری هم متعلق به عرق و چای و دم‌نوش است.
امیدوارم که اطلاعات خوب و مفیدی در اختیار شما قرار داده باشیم با نظر دهی و امتیازدهی مارو از کیفیت مطالب آگاه نمایید. برای دریافت اطلاعات بیشتر به سایت فروشگاه محصولات ارگانیک آشا مراجعه نمایید و برای کسب اطلاعات در مورد محصولات ارگانیک می‌توانید با شماره  09120038341 مشاور فروشگاه ارگانیک آشا تماس بگیرید یا از طریق تلگرام، اینستاگرام با ما در ارتباط باشید.

خواص تاجریزی سیاه چیست؟

منابع اطلاعات:
کتاب‌ها و مقالات گیاهان دارویی
فروشگاه محصولات ارگانیک آشا
موسسه کار آفرینی دکتر زرقانی