خواص شگفت انگیز گیاه پنج انگشت

خواص شگفت انگیز گیاه پنج انگشت
نام‌های دیگر: فلفل بری، فلفل
نام علمی: Vitex agnus Castus
نام عمومی: Chaste- tree
نام انگلیسی: Monk,s pepper tree
نام عربی: شجره ابراهیم
نام فرانسوی: Gattilier
نام آلمانی: Monchspfeffer
نام‌های مترادف: Vitex integra , Vitex latifolia
خانواده: Verbenaceae (شاه‌پسند)

• 

• 

• 

گیاه‌شناسی و خواص شگفت انگیز گیاه پنج انگشت:

پنج‌انگشت، درختچه‌ای است زیبا به ارتفاع تا ۲ متر (و گاه بلندتر) و چندساله. برگ های این گیاه زود افت و پنجه‌ای است که از پنج (گاهی تا هفت) برگچه باریک و نوک‌تیز منشعب از یک نقطه، تشکیل می‌شود. سطح تحتانی برگچه‌ها پوشیده از کرک بوده و کدر به نظر می‌رسند؛ درحالی‌که سطح‌رویی برگچه‌ها سبز تیره است. گل‌های گیاه به‌صورت گل‌آذین سنبله به رنگ آبی مایل به بنفش و بسیار زیبا هستند. میوه آن نیز به‌صورت شفت و درون آن سخت است.

میوه‌ها شبیه فلفل سیاه هستند که با توجه به بوی خاص به نام فلفل بری یا فلفل نامیده می‌شوند. از کلیه قسمت‌های گیاه به‌خصوص میوه و برگ، بویی شبیه فلفل استشمام می‌شود. چوب ساقه این گیاه نیز سخت و محکم و به رنگ قهوه‌ای روشن است. این گیاه گاهی به‌عنوان گیاهی زینتی در ایران کاشته می‌شود. پنج‌انگشت بومی نواحی مرکزی آسیاست، ولی به علت استفاده زیاد، به نواحی دیگر ازجمله مناطقی از مدیترانه و جنوب اروپا راه‌ یافته است. محل رویش گیاه در ایران عبارت‌اند از: نواحی مختلف البرز، تهران، کرج، خراسان، خرمشهر، کازرون، بعضی نقاط جنوبی نزدیک به خلیج‌ فارس، بندرعباس، صالح‌ آباد و قم.

تاریخچه و خواص شگفت انگیز گیاه پنج انگشت:

در ۴۵۰ سال قبل از میلاد بقراط آن را برای دفع جفت از رحم بعد از زایمان توصیه کرد. دیوسکوریدوس در ۵۰ سال بعد از میلاد آن را برای مشکلات رحم و قاعدگی مفید دانسته است. پلینی از میوه‌های گیاه برای درمان توقف قاعدگی و افزایش شیر مادران شیرده استفاده می‌کرده است. در قدیم برای کاهش امیال جنسی راهبان صومعه‌ها نیز از آن استفاده می‌شده؛ به همین دلیل به فلفل راهبان شهرت داشته است. در ایران قدیم آن را در درمان جنون، دیوانگی و صرع مورد استفاده قرار می‌دادند. در قرن نوزدهم از میوه‌های این گیاه به‌عنوان قاعده آور، بهبود ناتوانی جنسی و شیرآور استفاده می‌شده است.

ترکیبات مهم گیاه پنج انگشت:

میوه گیاه حاوی اسانس های زیر است:

۱- دی‌ترپنوئیدها ۲- ایریدوئید گلوکزید ۳- فلاونوئیدها
مهم‌ترین اجسام تشکیل‌ دهنده اسانس شامل سینئول، لیمونن، سابی‌نن، آلفاوبتاپی‌نن، کاستین، میرسن، لینالول، سیترونلول، سیمن، کامفن، کاریوفیلن، کادی‌نن، لدول و فارنزن هستند. فلاونوئیدها شامل کاستی سین، اورینتین، ویتکسین وایزوویتکسین می‌باشند. ایریدوئید گلوکزیدهای مهم آن ازجمله آگنوزید به میزان ۰/۶ درصد و آکوبین به میزان ۰/۳ درصد گزارش‌ شده‌اند. از مهم‌ترین دی ترپنوئیدهای شناخته‌ شده می‌توان Labdadiene Rotundifuran , vitexilactone را نام برد.

ترکیبات مهم برگ شامل:
حاوی ایریدوئید گلوکزید، فلاونوئیدها و مقدار کمی اسانس است که مشابهتی با میوه نیز دارند. پروژسترون و هیدروکسی پروژسترون به‌صورت آزاد و کنژوگه در گل‌ها و برگ‌ها گزارش‌ شده‌اند. همچنین تستسترون و اپی تستسترون در گل‌ها گزارش‌ شده‌اند. آلکالوئیدی به نام ویتری سین از گیاه جدا شده است.

خواص شگفت انگیز گیاه پنج انگشت:

فرآورده‌های به‌دست‌آمده از میوه گیاه در موارد زیر دارای کاربردهای درمانی است:
۱- افزایش شیر
۲- کاهش میل جنسی زنان
۳- جوش (آکنه)
۴- کیست‌های رحم و تخمدان
۵- چاقی‌های هورمونی
۶- درد پستان
۷- درمان یبوست و کرامپ

طریقه و میزان مصرف گیاه پنج انگشت:

از عصاره میوه‌های پنج‌انگشت، محصولات مختلفی به‌صورت قطره، قرص و کپسول گیاهی تهیه‌ شده که کارایی قطره بهتر از اشکال دیگر است. همچنین توصیه می‌شود برای حصول نتایج بهتر، از فرآورده‌های صنعتی استاندارد آن استفاده شود. مقدار مصرف معمولی قطره‌های این گیاه، ۴۰ قطره و یک‌بار در روز است که می‌توان در صورت نیاز از مقادیر بیشتری استفاده کرد. ذکر این نکته ضروری است که عملکرد این دارو کند بوده و گاهی لازم است در طولانی‌مدت مصرف شود. برای نمونه در نازایی و عدم تخمک‌گذاری دست‌ کم پنج‌ تا هفت ماه باید مصرف شود. در آمنوره ثانویه باید بیش از دو سال مصرف شود. اثرات آن بعد از یک یا دو سیکل مشخص و پس از ۴ تا ۶ ماه به حداکثر می‌رسد.

مطالعات کلینیکی انجام‌شده در مورد گیاه پنج‌انگشت عبارت‌اند از:

 اولین پژوهش در مورد قاعدگی غیرعادی و نامنظم در سال ۱۹۵۴ روی پنجاه خانم با مصرف عصاره میوه‌های گیاه پنج‌انگشت انجام شد. در این مطالعه نتایج بسیار خوبی به دست آمد و هیچ‌گونه عارضه جانبی گزارش نشد.

تنبلی تخمدان:

تنبلی تخمدان به کاهش فعالیت تخمدان اطلاق می‌شود که ازنظر آزمایشگاهی با کاهش میزان سطح پروژسترون، سه هفته بعد از قاعدگی ایجاد می‌گردد. در این حالت میزان پروژسترون خون کمتر از ۱۰ تا ۱۲ نانوگرم در هر میلی‌لیتر می‌شود. این میزان در سنین بلوغ و یائسگی طبیعی است؛ ولی در سنین ۲۰ تا ۴۰ سالگی به‌عنوان تنبلی تخمدان قلمداد می‌شود. بعضی از مشکلات دیگر نیز ممکن است با تنبلی تخمدان همراه باشد. یک مطالعه نشان داده است که در ۷۰ درصد موارد همراه با افزایش پرولاکتین است.

عوارض قبل از قاعدگی (PMS):

یکی از بیشترین مشکلات زنان، عوارض قبل از قاعدگی است. بسیاری از آمارها نشان می‌دهد که ۳۰ تا ۴۰ درصد از قاعدگی‌ها در زنان همراه با این علائم است.

عوارض جانبی:

عوارض جانبی ناشی از فرآورده‌های گیاه پنج‌انگشت بسیار محدود و معمولاً خفیف است. این عوارض شامل خارش بدن، راش‌های پوستی، تهوع و اسهال است که به میزان یک تا دو درصد در خانم‌ها ایجاد می‌شود. همچنین در شمار اندکی از خانم‌ها در ماه‌های اول مصرف باعث پریود سنگین می‌شود.

سمیت:

آزمایش‌های بسیاری روی انسان و حیوانات نشان داده که داروهای به‌دست‌آمده از این گیاه بی‌خطر بوده و برای بیشتر زنان مفید و مؤثر است.

موارد احتیاط:

مصرف فرآورده‌های پنج‌انگشت در دوران حاملگی توصیه نمی‌شود؛ اما در زمان شیردهی بدون اشکال است و باعث ازدیاد شیر زنان شیرده می‌شود. مصرف آن همزمان با مصرف هورمون‌های شیمیایی نیز توصیه نمی‌گردد.

مطالعات صورت گرفته و خواص شگفت انگیز گیاه پنج انگشت:

۱- دو پزشک آلمانی، ۱۵۴۲ نفر خانم را در گروه سنی ۱۳ تا ۶۲ ساله مورد مطالعه قرار دادند. سن متوسط زنان ۳۴/۷ سال بود. یکی از این مطالعات نشان داد که ۱۰۱۶ نفر از آن‌ها دچار تنبلی تخمدان و ۱۷۰ نفر مبتلا به فیبروم رحم بودند. این پزشکان روزی ۴۰ قطره از عصاره گیاه پنج‌انگشت را به مدت زمان ۱۶۶ روز برای آن‌ها تجویز کردند. نتایج به‌دست‌آمده نشان داد که نود درصد عوارض به‌ کلی برطرف شدند. عوارض جانبی کلاً دو درصد بود. فقط ۱۷ نفر از این افراد به علت عوارض نتوانستند درمان را ادامه دهند. بعد ازاین مطالعه ۵۶۲ نفر از خانم‌ها مصرف دارو را ادامه دادند. زمان متوسط اثرگذاری عصاره پنج‌انگشت ۲۵/۳ روز بود.

۲- مطالعه دیگری روی ۳۶ زن با روزی ۴۰ قطره بعد از سه نوبت قاعدگی، باعث کاهش سردرد، کاهش فشار و حساس شدن سینه‌ها، کاهش خستگی، کاهش نفخ معده و شکم، افزایش اشتها، دپرسیون، پرخاشگری، دلهره، میل به خوردن شیرینی، عصبی شدن و بی‌حوصلگی در آن ها مشاهده شد. همچنین زمان قاعدگی که ۵/۴ تا ۱۱/۴ روز بود، تثبیت گردید.

۳- پژوهش دیگری برای مقایسه مصرف عصاره پنج‌انگشت و این عصاره به همراه ۲۰۰ میلی‌گرم ویتامین B۶ در روز انجام‌ یافته است. این پژوهش که روی ۱۷۵ خانم انجام شد، نشان داد اثر ویتامین B۶ به همراه عصاره پنج‌انگشت به‌مراتب بهتر است و ۲۴/۵ درصد از این افراد، فعالیت بسیار مطلوبی پس از مصرف روزانه داشته‌اند. مطالعات همچنین نشان داد که قاعدگی‌های نامنظم به‌وسیله مصرف عصاره پنج‌انگشت، منظم شده و میزان پرولاکتین کاهش می‌یابد. پرولاکتین در افرادی که این ماده بیش‌ازاندازه طبیعی در آن‌ها وجود داشت، در روزهای پنجم تا هشتم و بیستم، قبل و بعد از مصرف دارو (سه ماه قبل و سه ماه بعد) اندازه‌ گیری شد که ۲۰ نفر دارو و هفده نفر دارونما مصرف کرده بودند.

۴- در پژوهشی که روی ۴۸ خانم ۲۳ تا ۳۹ ساله نابارور انجام شد، ۴۵ نفر از این تعداد به مدت سه ماه روزی ۴۰ قطره از عصاره پنج‌انگشت استفاده کرده بودند و بدین ترتیب آزمایش را کامل نمودند. از این تعداد ۷ نفر حامله شدند و ۳۸ نفر دیگر نشان دادند که پروژسترون آن‌ها با LH بالاآمده و FSH کاهش‌یافته یا تغییری نکرده است.

۵- پژوهش دیگری که روی ۱۲۶ نفر انجام شد، بدین نحو بود که این افراد روزی سه بار و هر بار ۱۵ قطره عصاره پنج‌ انگشت را برای چندین سیکل قاعدگی مصرف کردند. ۳۳ نفر آن‌ها که از پلی منوره رنج می‌بردند، زمان قاعدگی‌شان بین ۲۰/۱ تا ۲۶/۳ روز تنظیم شد؛ ۵۸ نفر که قاعدگی دردناک داشتند، بهبود یافتند؛ ۲۰ نفر که دچار آمنوره ثانویه بودند، پس از مصرف هفت ماه، پروژسترون و LH آن‌ها افزایش یافت و FSH تغییری نکرده یا کاهش یافت.

مهم‌ترین اثرات گزارش‌شده:

ضد درد، ضدآندروژنیک، ضد پرولاکتین، ضدعفونی‌کننده، ضد کاندیدا، افزایش‌دهنده قوای جنسی، شیر افزا، دوپامینرژیک، قاعده آور، ضد قارچ، آرامبخش و محرک افزایش پروژسترون.

نکات قابل‌توجه:

۱- با توجه به مقدار متفاوت مواد مؤثر در میوه در نواحی مختلف دنیا، بهتر است از فرآورده‌های صنعتی استاندارد و به‌ویژه قطره استفاده شود.

۲- قطره دارای مزه مطلوب نیست و در هنگام مصرف حتماً باید با آب، آبمیوه یا مایعات دیگر رقیق شود (در حد یک‌ چهارم استکان) اضافه می‌نماید که برطرف کردن مزه آن در صنعت امکان‌پذیر نیست و در صورت اضافه نمودن مواد شیمیایی برای تغییر مزه، بر اثر دارویی آن تأثیر می‌گذارد، لذا مزه نامطلوب قطره نشانه صد در صد طبیعی بودن آن است.

۳- گرچه جذب قطره با معده خالی کمی بهتر است، ولی در اکثر مواقع به علت تحریک معده، باعث تهوع می‌شود، بنابراین در صورت چنین اتفاقی آن را همراه با صبحانه، ناهار یا شام که معده خالی نباشد، میل نمایید.

۴- میزان مصرف عادی ۴۰ قطره در روز است. این میزان را می‌توان دو تا سه بار در روز تکرار کرد. کم یا زیاد کردن میزان مصرف دارو تجربی است و پس از مدتی مصرف، می‌توان آن را کاهش یا افزایش داد.

نکته مهم:

بیشترین میزان تأثیرگذاری گیاهان دارویی متعلق به عصاره‌ گیاهان دارویی است و بعدازآن می‌توان به مکمل‌هایی نظیر کپسول‌ها اشاره کرد. کمترین میزان اثرگذاری هم متعلق به عرق و چای و دم‌نوش است.
امیدوارم که اطلاعات خوب و مفیدی در اختیار شما قرار داده باشیم با نظر دهی و امتیازدهی مارو از کیفیت مطالب آگاه نمایید. برای دریافت اطلاعات بیشتر به سایت فروشگاه محصولات ارگانیک آشا مراجعه نمایید و برای کسب اطلاعات در مورد محصولات ارگانیک می‌توانید با شماره  09120038341 مشاور فروشگاه ارگانیک آشا تماس بگیرید یا از طریق تلگرام، اینستاگرام با ما در ارتباط باشید.

منابع اطلاعات:
کتاب‌ها و مقالات گیاهان دارویی
فروشگاه محصولات ارگانیک آشا
موسسه کار آفرینی دکتر زرقانی

خواص شگفت انگیز گیاه پنج انگشت