خواص مرزنجوش در طب سنتی

خواص مرزنجوش در طب سنتی
نام فارسی: مرزنجوش، مرزنگوش
نام علمی: Origanum vulgare
نام عمومی: Origany, Marjoram
نام های انگلیسی: Common marjoram, Wild marjoram
نام های عربی: فَُودنجِ جَبَلی (Foodange jabali)، صَعتر (Satar)
نام فرانسوی: Origan
نام آلمانی: Orican
نام های مترادف: Origanum floridum, Origanum humile
نام خانواده: Labiatae) Lamiaceae ، نعنا)

• 

• 

• 

گیاه‌شناسی و خواص مرزنجوش در طب سنتی:

مرزنجوش گیاهی است علفی و دائمی به ارتفاع ۸۰ سانتی‌متر که به مرزنجوش وحشی نیز معروف است. ساقه آن راست، دارای انشعابات زیاد، پوشیده از تارهای کوتاه و به رنگ سبز مایل به قرمز است. برگ‌ها بیضی‌شکل و نوک تیزند و سطح رویی آن‌ها سبز تیره و سطح زیرین پوشیده از کرک است. گل‌ها به‌صورت مجتمع و به رنگ سفید یا گلی روی سرشاخه‌ها قرار دارند. این گیاه به‌طور وسیع در اروپا رویش دارد و در مناطق خشک، جنگلی، سواحل دریا و حتی دامنه کوهستان‌ها می‌روید.

مناطق اصلی رویش این گیاه در ایران، مناطق شمالی، به‌خصوص استان‌های خراسان، مازندران، گیلان و آذربایجان است. یکی از مشخصات گیاه، بوی معطر و قوی آن است. مرزنجوش با مناطق مدیترانه سازگار است و از زمان باستان رومی‌ها و یونانی‌ها آن را سمبل خوشبختی می‌دانستند.

دارو شناختی و مهمترین خواص مرزنجوش در طب سنتی:

مهم‌ترین خواص مرزنجوش شامل آثار ادرارآور، قاعده آور، نیرو دهنده، معرق، ضد نفخ، آرام‌ بخش و به دلایل تلخ بودن، مقوی معده است. مرزنجوش در طب سنتی ایران به مصارف مذکور می‌رسیده و هنوز هم از آن استفاده می‌شود.

 طریقه و میزان مصرف:

مصرف روزانه ۴ تا ۶ گرم از برگ خشک به‌صورت دم‌کرده بلامانع است. می‌توان این مقدار را به دو یا سه نوبت تقسیم کرد و صبح، ظهر و شب مصرف نمود. عوارض جانبی این گیاه در حد مصرف دارویی عارضه جانبی ندارد.

ابن‌سینا در کتاب قانون راجع به مرزنجوش چنین می‌گوید:

مرزنجوش یا مرزنگوش دارای طبع گرم و خشک است. روغن مرزنجوش گرمی دهد و تندمزاج است. مرزنجوش را با عسل مخلوط کنند و بر پوست مالند، لکه‌های سیاه خونی و لکه‌های سبزرنگ خونی را بردارد و به‌ویژه برای زدودن لکه‌های خونی زیر چشم بسیار مفید است. با عسل علاج خستگی است. انواع سردرد را تسکین دهد. روغن آن در گوش چکانند، درد گوش را آرام کند و گرفتگی گوش را برهاند. آب پز آن در علاج آب آوردن انساج سودمند و در پیچش و درد روده مفید است.

 در مخزن الدویه در مورد مرزنجوش چنین آمده است: .

طبیعت آن گرم و خشک است. قوی‌تر از سوسنبر است. مخلوط آن با عسل جهت رفع آثار خونی منجمد زیر چشم مفید است. آشامیدن جوشانده آن مفرح و جهت درد سینه و سرفه و تنگ نفسی و خفقان سودمند است. ادرار آور است و جهت دفع آب حبس شده در بدن (استسقا) و رفع قولنج و به‌عنوان قاعده آور مفید است. روغن آن جهت تسکین سردرد و درد گوش و سنگینی گوش نافع است.

دیگر خواص مرزنجوش در طب سنتی:

ضد درد، ضد آلزایمر، ضد آرتروز، ضد سرطان، ضد میکروب، ضد التهاب، آنتی‌اکسیدان، ضد تب، ضد موتاژن زا، ضد نفخ، ضد اسپاسم، معرق، هضم کننده، ادرار آور، قاعده آور، خلط آور، مسکن و خواب آور.

ترکیبات مهم:

مهم‌ترین مواد مرزنجوش اسانس آن است که حاوی ترکیبات بسیار خوشبو از جمله بورنئول، پی نن و کامفر است. مقدار زیادی از محصول مرزنجوش جهت تهیه اسانس برگ‌های آن استفاده می‌شود. اسانس را می‌توان هم از برگ‌های تازه و هم خشک به دست آورد. سرشاخه‌های گل‌دار را پس از چیدن در سایه به آهستگی خشک می‌کنند تا اسانس آن‌ها هدر نرود. اصولاً برای استخراج اسانس مرزنجوش از روش تقطیر با بخار استفاده می‌شود. اسانس به دست آمده در این روش زردرنگ است؛ اما اسانس‌های کهنه ممکن است به رنگ زرد تیره یا قهوه‌ای باشند.

نکات قابل توجه:

۱- در بعضی منابع ایرانی نام علمی مرزنجوش را Origanum marjoram آورده و معتقدند که این گیاه در ایران وجود دارد؛ درحالی‌که طبق آخرین بررسی‌ها و تحقیقات آقای دکتر امین، این گیاه در ایران نمی‌روید و آنچه در بازار دارویی (عطاری‌های) ایران وجود دارد، Origanum vulgaris است که از نظر ظاهری و مواد مؤثر شبیه مرزنجوش است. در متون خارجی نزدیک‌ترین گونه مرزنجوش به گونه اصلی (Origanum marjoram) را گونه Origanum vulgare می‌دانند و خواص و اثراتی شبیه به هم برای آن‌ها قائل هستند و گاهی نام عمومی آن‌ها را نیز یکسان می‌دانند، به همین دلیل گاهی آن‌ها را به‌جای هم مصرف می‌کنند. بنابراین هردو گونه ذکر شده دارای خواص مشابه بوده و می‌توان آن‌ها را به یک منظور مصرف نمود.

۲- در بسیاری از منابع، مرزنجوش را از خانواده Labiatae (خانواده نعناع) دانسته‌اند، ولی در منابع جدید خانواده آن را Lamiaceae نوشته‌اند.

۳- در بسیاری از کشورهای خاورمیانه نام Oregano مترادف با نام Marjoram است.

۴- در بعضی از کشورها گونه‌های دیگر مرزنجوش، از جمله Origanum onites به نام عمومی Pot marjoram و یا Origanum pulchellum به نام عمومی Showy marjoram را به مصارف مشابه مرزنجوش اصلی می‌رسانند.

۵- بررسی اثرات گزارش شده امروزی مرزنجوش نشان می‌دهد که اکثر آن‌ها به‌وسیله دانشمندان طب سنتی ایران، از جمله ابن‌سینا و یا در مخزن الادویه توضیح داده شده است.

نکته مهم:

بیشترین میزان تأثیرگذاری گیاهان دارویی متعلق به عصاره‌های خالص گیاهان دارویی است و بعدازآن می‌توان به مکمل‌هایی نظیر کپسول‌ها اشاره کرد. کمترین میزان اثرگذاری هم متعلق به عرق و چای و دم‌نوش است.
امیدوارم که اطلاعات خوب و مفیدی در اختیار شما قرار داده باشیم با نظر دهی و امتیازدهی مارو از کیفیت مطالب آگاه نمایید. برای دریافت اطلاعات بیشتر به سایت فروشگاه محصولات ارگانیک آشا مراجعه نمایید و برای کسب اطلاعات در مورد محصولات ارگانیک می‌توانید با شماره  09120038341 مشاور فروشگاه ارگانیک آشا تماس بگیرید یا از طریق تلگرام، اینستاگرام با ما در ارتباط باشید.

منابع اطلاعات:
کتاب‌ها و مقالات گیاهان دارویی
فروشگاه محصولات ارگانیک آشا
موسسه کار آفرینی دکتر زرقانی