خواص چای سبز برای سلامتی

خواص چای سبز چیست؟
نام علمی: Thea sinensis
نام‌های عمومی: Green tea, Black tea, Thea
نام انگلیسی: Tea
نام عربی: شای (Shay)
نام فرانسوی: Theier
نام آلمانی: Teestrauch
نام مترادف: Camellia sinensis
نام خانواده: Theaceae (چای)

• 

• 

• 

گیاه‌شناسی و خواص چای سبز برای سلامتی:

این گیاه به شکل بوته، درختچه یا درخت وجود دارد. اگر برای تهیه چای، هرسال آن را هرس کنند، این گیاه به‌صورت بوته باقی می‌ماند. بوته گیاه معمولاً حدود یک متر است و اگر هرس نشود، ارتفاع آن از ۱۰ متر نیز تجاوز می‌کند. این گیاه دارای برگ‌های همیشه‌ سبز ساده یا دندانه‌دار به رنگ سبز تیره است. گل‌های آن منفرد، سفید رنگ و معطر هستند. گونه‌های مختلف چای در نقاط مختلف دنیا کشت می‌شود و در ایران، در مناطق شمالی، به‌خصوص لاهیجان کاشت و برداشت می‌گردد.

تاریخچه و خواص چای سبز برای سلامتی:

برگ‌های خشک و عمل‌ آورده شده چای، بیش از چهار هزار سال است که برای تهیه نوشیدنی‌ها به کار می‌رود. طعم چای دم‌ کرده به رویش و عمل آوردن آن بستگی دارد و چای سبز، یک نوع چای عمل‌ آورده شده است. چای سبز از برگ‌های خشک و بخار داده‌ شده به دست می‌آید و در مقایسه برگ‌های چای سیاه، ابتدا پژمرده، بعد لول و تخمیر شده و سپس خشک می‌شود. چای اولونگ به‌طور ناقص تخمیر می‌شود و ازنظر رده‌ بندی، بین چای سبز و سیاه قرار دارد. در آمریکا و اروپا مصرف چای سبز نسبت به گونه‌های سیاه آن کمتر رواج دارد.

مصرف دارویی چای از قرن‌ها پیش رایج بوده است و چینی‌ها این نوشیدنی را، درمانی برای سرطان می‌دانند. البته این باور وجود دارد که ترکیبات تانن، سرطان‌زاست، چای ادرارآور است و به تسکین سردرد نیز کمک می‌کند. بررسی اثرات درمانی چای از این باور مردم سرچشمه گرفت که چون افراد بیمار همیشه از چای برای تأمین آب بدنشان استفاده می‌کردند، پس ممکن است خواص درمانی مثبتی داشته باشد. این پژوهش‌ها در ژاپن و چین آغاز شد و در اروپا و آمریکا ادامه یافت. نتایج نشان داد که پلی فنل های موجود در چای، احتمال ابتلا به بیماری قلبی و سرطان را کاهش می‌دهد.

منشأ جغرافیایی:

منابع معتبر اصلی کاشت چای در جهان را غرب یونان (استانی در جنوب غربی چین) و نواحی گرم‌تر در آسیا می‌دانند. همچنین چای در برمه، ویتنام، جنوب چین، اندونزی، هند و سریلانکا به میزان قابل‌ توجه کاشت و برداشت می‌شود. کاشت چای بجز در نواحی نام‌ برده، در بسیاری از نقاط با آب‌ وهوای گرم و متوسط و پرباران جهان، ازجمله شمال ایران معمول گشته است.

خواص چای سبز برای سلامتی:

پژوهش‌های بسیاری خواص دارویی چای را مورد تأیید قرار داده‌اند. ازجمله مهم‌ترین خواص چای سبز می‌توان به اثرات محرک، ضد اسهال (قابض) و ادرارآور بودن آن اشاره کرد. این خواص به شرایط تهیه چای بستگی دارد؛ به این معنا که اگر بخواهید برای برطرف کردن خستگی، از چای استفاده یا به‌عنوان یک نوشیدنی مفرح آن را مصرف کنید، باید آب کاملاً جوشیده را روی چای بریزید و پس از ۳-۲ دقیقه آن را صاف نموده و میل نمایید. در این صورت کافئین به میزان زیادی در آن حل‌ شده و اثرات خود را به‌عنوان ماده‌ای محرک اعمال می‌کند؛ ولی درصورتی‌که این زمان بیشتر طول بکشد، کافئین آزاده شده با تانن‌های چای ترکیب می‌شود و از اثرات محرک آن کاسته می‌گردد؛ در عوض تانن های بیشتری در چای وجود دارد و اثرات قابض (ضد اسهال) آن قوی‌تر است.

اثرات مهم دیگر چای شامل کاهش چربی خون، خواص ضد میکروبی، خواص ضد پوسیدگی دندان، خاصیت آنتی موتاژن، ضد اکسیدان، ضد سرطان و ضد ویروس است.

دیگر خواص چای سبز عبارت‌اند از: رفع بدخوابی، رفع تاکی کاردی، کاهش قند خون، کاهش کلسترول خون، کاهش وزن، دفع آب اضافی بدن، تقویت قلب و تحریک گردش خون و حفاظت از کبد. همچنین برای شست‌وشو و رفع خستگی چشم نیز بسیار مفید است و همچنین به‌عنوان مرهم مورد استفاده قرار می‌گیرد.

فرآورده‌های دارویی:

عصاره چای به همراه داروها، قندها و نمک‌های مواد معدنی به‌عنوان ضد اسهال یا به‌صورت شامپو در فرآورده‌های بهداشتی عرضه می‌شود.

طریقه و میزان مصرف:

برای رفع اسهال، روزانه حدود ۱۰-۷ گرم چای را به‌صورت پودر درآورید و میل کنید. این میزان برای کودکان و بزرگسالان قابل‌ استفاده است و می‌توان تا چند روز آن را مصرف کرد. خاصیت ضد اسهال بودن چای به تانن آن مربوط می‌شود که حدود ۱۰ درصد وزن چای را تشکیل می‌دهد. به همین دلیل چای یکی از منابع سرشار از تانن در طبیعت به شمار می‌رود. برای شست‌ وشو و رفع خستگی چشم از دم نوش چای استفاده کنید. حدود یک استکان چای را چند بار صاف کنید تا تفاله و املاح آن جدا شود؛ سپس آن را در ظرفی مانند نعلبکی بریزید و چشم‌ها را چند بار در آن شست‌وشو (بازوبسته) دهید. برای تأثیر بیشتر چای، پس از شست‌وشو، چشم را نشویید.

عوارض جانبی:

عوارض مصرف بیش‌ ازحد چای به ترکیبات موجود در آن از قبیل پلی‌فنل (تانن‌ها)، زانتان‌ها، زانتین ها و کافئین برمی‌گردد که دارای اثرات خوب در مصارف متعادل و اثرات بد در مصارف بسیار زیاد هستند. مواد مذکور به‌طور خالص و به‌ تنهایی دارای عوارض هستند؛ درحالی‌که به همراه ترکیبات طبیعی چای، بی‌زیان می‌باشند. می‌توان گفت که هیچ مقاله یا گزارشی در مورد اثرات جانبی چای با مصرف معمول وجود ندارد و به‌طور مثال یک مورد مربوط به خانمی است که روزانه معادل ۶۵ گرم چای خشک به مدت پنج سال مصرف می‌کرد و عوارض کبدی در او مشاهده شد که ممکن است مربوط به این مسئله باشد. این میزان مصرف چای دست‌کم ده برابر مقدار مصرف توصیه‌ شده برای مصرف روزانه است. مصرف روزانه ۶ قاشق چای‌خوری خشک (معادل بیش از ۱۲ لیوان) کاملاً بی‌ضرر است.

زنان باردار باید در مصرف چای تعادل را رعایت کنند. توصیه می‌شود میزان کافئین مصرفی روزانه از ۳۰۰ میلی‌گرم در روز که معادل پنج لیوان چای است، تجاوز نکند. همچنین زنان شیرده باید توجه داشته باشند که مصرف کافئین بیش‌ ازاندازه باعث اختلال در خواب کودکان شیرخوار آن‌ها می‌شود.

دیگر خواص چای سبز چیست؟

ضد آمیب، ضد درد، ضد آلزایمر، ضد باکتری، ضد آرتریت، ضد سرطان، ضد افسردگی، ضد موتاژن، ضد اکسیدان، ضد عفونی‌کننده، ضد اسپاسم، ضد ویروس، ضد احتقان، ضد سم، قابض، برونکودیلاتور، مقوی قلب، محرک، ادرارآور، محافظ کبد، کاهش‌ دهنده پرفشاری خون، کاهش‌ دهنده قند خون، محرک ایمنی بدن، کاهش‌ دهنده چربی خون، کاهش دهند تری گلیسریدها، محرک تنفس، محافظت‌ کننده از اشعه و مقوی اعصاب.

ترکیبات مهم:

مهم‌ترین ترکیبات چای متیل گزانتین‌ها هستند. این گروه شامل کافئین (تئین) به میزان تا ۴ درصد و مقادیر کمتری از تئوبرومین و تئوفیلین است. همچنین قسمتی از متیل گزانتین ها با تانن ها ترکیب می‌شوند. پلی فنل ها که تانن‌ها جزء آن هستند، با توجه به سن گیاه و زمان چیدن برگ چای، ۲۰-۱۰ درصد ترکیبات چای را تشکیل می‌دهند. تانن های چای عمدتاً از کاتشول هستند. ترکیبات معطر چای با عوامل متعددی به‌خصوص تخمیر چای ارتباط دارد. مهم‌ترین ترکیبات معطر چای شامل ترکیبات الکلى و الدهیدی منوترپنی مانند لینالول، ژرانیول و بنزیل الکل است. امروزه بیش از ۳۰۰ ترکیب معطر چای شناسایی‌ شده است.

ترکیب دیگری به نام تئامین (۱۵ اتیل آمید گلوتامیک اسید) از مواد شاخص موجود در چای است که برای تشخیص مرغوبیت می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد. از ترکیبات دیگر چای می‌توان فلاونوئیدها و تری ترپن ساپونین ها، پروتئین، فیبر، قندها، اسید مالیک و اسید اگزالیک، چربی‌ها و ویتامین‌های گروه B را نام برد. از دیگر ترکیبات مهم چای فلوراید است که به میزان ۱۶۰-۱۳۰ قسمت در میلیون (PPM) در آن وجود دارد و قسمتی از اثرات ضد پوسیدگی دندان چای، مربوط به آن است.

نکات قابل‌توجه:

١- نوشیدن چای بلافاصله پس از صرف غذا:
چون چای حاوی مقدار فراوانی تانن (حدود ۱۲-۸ درصد وزنی) است و تانن‌ها با املاح آهن، کمپلکس سنگین و غیرقابل جذب تشکیل می‌دهند، درصورتی‌که بلافاصله پس از صرف غذا، چای، به‌خصوص به مقدار زیاد مصرف شود، چنانچه غذای مصرفی املاح آهن داشته باشد، آن را رسوب داده و مانع جذب آن می‌شود. البته اگر میزان چای مصرفی کم و به‌خصوص کمرنگ باشد (غلیظ نباشد) مصرف آن، این تأثیر را ندارد.

٢- رابطه مصرف چای با قلب:
مصرف چای در حد معمول هیچ عوارضی برای قلب ندارد. میزان استفاده‌ شده در پرمصرف‌ترین اقوام و یا افراد ایرانی در حد مجاز و معمول چای بوده و مصرف در این حد تاکنون هیچ عارضه جانبی نشان نداده است.

۳- چای طبیعی و انواع تغییر داده‌ شده:
رنگ، طعم و بوی چای به مراحل تخمیر و عمل آوردن آن بستگی دارد؛ ولی برای بازاریابی بهتر و رقابت میان تولید کنندگان این محصول، مواد مصنوعی و به‌خصوص اسانس به بسیاری از چای‌های موجود در جهان اضافه می‌شود تا ازنظر ظاهر، طعم و عطر مورد پسند قرار گیرند. لازم به یادآوری است که عطر، رنگ و طعم بیشتر چای‌های موجود، در بازار مربوط به مواد مصنوعی اضافه‌ شده به آن‌هاست.

۴- انواع چای:
از گیاه چای دو نوع چای سبز و سیاه به دست می‌آید و فرآورده‌ها یا گیاهانی که در تمام آن‌ها از کلمه چای استفاده‌ شده است، با این گیاه هیچ ارتباطی ندارند. تفاوت چای سبز و سیاه در عملیاتی است که روی آن‌ها صورت می‌گیرد. درصورتی‌که برگ چای پس از چیدن بلافاصله خشک شود، چای سبز تولید می‌شود؛ اما درصورتی‌که پس از چیدن برگ چای، عملیات تخمیری روی آن انجام گیرد، تغییرات مهمی در ترکیبات آن ایجاد می‌گردد که این تغییرات باعث تغییر رنگ، مزه، بو و خواص چای می‌شود. با این روش چای سیاه به دست می‌آید. چای سبز و سیاه در بعضی خواص و ترکیبات مشابه هستند. چای سبز در قسمت‌های شمال شرقی ایران، چین و ژاپن مصرف می‌شود و در نقاط دیگر دنیا، بیشتر از چای سیاه استفاده می‌کنند.

چای سفید، به گل‌های سفید رنگ خشک‌ شده گیاه چای اطلاق می‌شود که دارای بوی مطبوع و ترکیبات و اثراتی شبیه به چای سیاه است. با توجه به میزان کم برداشت آن قیمت آن بسیار گران‌تر از چای سیاه است.

۵- در چین نوع دیگری از چای به نام Oolong تهیه می‌شود که مراحل تخمیر آن به‌طور ناقص صورت می‌گیرد و خواص آن با دو نوع چای سبز و سیاه شباهت دارد. این نوع چای بیشتر در چین تولید و مصرف می‌شود.

۶- بیشتر کتب، منبع اصلی چای را کشور چین می‌دانند و چینی‌ها دست‌کم سه هزار سال قبل از میلاد مسیح از آن استفاده می‌کرده‌اند. امروزه چای نه‌ تنها به‌عنوان یک نوشیدنی گرم مفرح مورد استفاده است، بلکه به‌عنوان یک گیاه دارویی با اهمیت تلقی می‌شود.

نکته مهم:

بیشترین میزان تأثیرگذاری گیاهان دارویی متعلق به عصاره‌ گیاهان دارویی است و بعدازآن می‌توان به مکمل‌هایی نظیر کپسول‌ها اشاره کرد. کمترین میزان اثرگذاری هم متعلق به عرق و چای و دم‌نوش است.
امیدوارم که اطلاعات خوب و مفیدی در اختیار شما قرار داده باشیم با نظر دهی و امتیازدهی مارو از کیفیت مطالب آگاه نمایید. برای دریافت اطلاعات بیشتر به سایت فروشگاه محصولات ارگانیک آشا مراجعه نمایید و برای کسب اطلاعات در مورد محصولات ارگانیک می‌توانید با شماره  09120038341 مشاور فروشگاه ارگانیک آشا تماس بگیرید یا از طریق تلگرام، اینستاگرام با ما در ارتباط باشید.

منابع اطلاعات:
کتاب‌ها و مقالات گیاهان دارویی
فروشگاه محصولات ارگانیک آشا
موسسه کار آفرینی دکتر زرقانی

خواص چای سبز برای سلامتی