شاهی گیاهی است علفی و یک‌ساله که ارتفاع آن گاهی به ۶۰ سانتی‌متر می‌رسد. در قسمت‌های انتهایی ساقه انشعابات زیادی وجود دارد. برگ‌ها بیضی بلند، نوک‌تیز به رنگ سبز روشن و گل‌ها کوچک، سفید یا مایل به صورتی است. میوه شاهی بیضی مدور (تقریباً بیضی شکل به طول ۶ و عرض تا ۴ میلی‌متر و تقریباً بالدار است. قسمت مورد استفاده گیاه، برگ‌های آن است که تازه آن تند و نسبتاً معطر است.

باقلا گیاهی است علفی با ساقه‌ای شیاردار و به ارتفاع حداکثر ۱۷۰ سانتی‌متر که مقطع ساقه آن تقریباً مربعی است. برگ‌ها به طول تا ۲۵ سانتی‌متر، شامل ۲ تا ۷ برگچه درشت (برگ مانند) و گل‌ها نسبتاً درشت و اکثراً سفید رنگ با لکه‌های سیاه هستند. این گل‌ها گاه گلی رنگ بوده و به‌صورت دسته‌های پنج‌تایی کنار هم قرار دارند.

کلم گیاهی است علفی که ابتدا به‌صورت خودرو در نواحی مختلف آسیا و مدیترانه گسترش داشته و به‌مرور واریته های مختلفی از آن تولید شده است. بیشتر کلم‌ها دوساله یا چندساله و عموماً گرد و کروی هستند. برگ‌ها اغلب به هم فشرده‌اند و ممکن است حول محور ساقه قرار گرفته باشند. ساقه معمولاً کوتاه است و برگ‌ها به‌صورت لایه لایه به شکل صاف و گاهی رگه‌دار و به رنگ‌های سبز، قرمز و سفید است.

بادمجان گیاهی است علفی و بوته‌ای که ارتفاع آن تا ۱۵۰ سانتی‌متر می‌رسد. برگ‌های گیاه بزرگ، تقریباً بیضی نوک‌تیز با لبه‌های موج‌دار به طول تا ۲۰ و عرض تا ۱۰ سانتی‌متر است. گیاه از تارهای ریزی پوشیده شده و نوع خودروی آن جثه بزرگ‌تری دارد که ارتفاع آن گاهی به ۲۲۵ سانتی‌متر و برگ‌ها به طول تا ۳۰ و عرض تا ۱۵ سانتی‌متر می‌رسد. گل‌ها سفید یا بنفش روشن، به‌صورت منفرد (در گیاهان کاشته شده) و مجتمع (در گیاهان خودرو) می‌باشند. گیاهان کشت‌ شده، یک‌ساله و گیاهان خودرو ممکن است چندساله باشند.

شوید گیاهی است بوته‌ای و یک‌ساله که ارتفاع آن تا ۶۰ سانتی‌متر و گاهی بلندتر می‌رسد. ساقه‌ای استوانه‌ای با خطوط طولی دارد که نرم و شکننده است و در قسمت‌های بالا تقسیماتی از آن جدا می‌شود، برگ‌ها که به طول ۲۰ سانتی‌متر می‌رسند، به بریدگی‌های نخ مانندی به قطر ۱ تا ۲ میلی‌متر تقسیم شده و به‌صورت متناوب بر روی ساقه قرار می‌گیرند. برگ های شوید شباهت زیادی به رازیانه دارد، ولی بوی این دو گیاه کاملاً با هم متفاوت است.

شلغم گیاهی است علفی و دوساله با ریشه‌های متورم. این ریشه‌ها که ما آن را به نام شلغم می‌شناسیم، بسته به واریته های گوناگون، به رنگ‌های سفید، سفید با لکه‌های گلی یا بنفش، سبز، زرد و یا گلی مایل به قرمز هستند. شلغم تقریباً بدون یقه است و ساقه‌های گل‌دار به طول ۳۰ تا ۵۰ سانتی‌متر روی آن رشد کرده‌اند. در قسمت بالای ساقه‌ها گل‌های زرد روشن می‌رویند. گلبرگ‌ها ۶ تا ۱۰ میلی‌متر طول دارند. برگ‌ها سبز روشن تا سبز بوده و ممکن است بدون کرک و یا دارای کرک‌های زبر باشند.

گوجه‌فرنگی گیاهی است علفی و بوته‌ای که ارتفاع آن گاهی به ۳ متر می‌رسد. ساقه گوجه‌فرنگی نازک و ضعیف بوده و ممکن است به‌صورت گسترده در اطراف گیاه پهن شود. به همین دلیل می‌توان آن را بر روی نگهدارنده قرار داد. برگ‌ها تا ۲۵ سانتی‌متر طول دارند و از ۵ تا ۹ برگچه به طول ۸ سانتی‌متر تشکیل‌ شده‌اند. گل‌ها به‌صورت مجتمع سه تا دوازده تایی، زرد رنگ و کوچک به طول حداکثر ۴ سانتی‌متر و قطر تا ۸ میلی‌متر هستند. میوه‌ها کروی و گاهی تخم‌مرغی شکل، قرمز رنگ و در اندازه‌های مختلف است.

اسفناج گیاهی است علفی و بوته‌ای، یک‌ساله یا دوساله که ارتفاع آن تا ۸۰ سانتی‌متر می‌رسد. ساقه‌ای راست و شیاردار دارد که‌برگ‌های مثلث شکل با دمبرگی شیاردار دور آن قرارگرفته است. برگ‌ها گاه تا ۳۰ سانتی‌متر طول و ۱۵ سانتی‌متر عرض دارند. برگ‌های پایین گیاه بزرگ‌ترند و هر چه به‌طرف انتهای ساقه نزدیک می‌شوند، کوچک‌تر می‌گردند. گل‌ها که از خرداد تا شهریورماه ظاهر می‌شوند، به رنگ زرد متمایل به سبز هستند.

ترخون یا تلخون گیاهی است علفی، پایا و به شکل بوته که ارتفاع آن گاه تا یک متر می‌رسد. برگ‌ها باریک و نوک‌تیز و به رنگ سبز تیره هستند. برگ‌های قاعده‌ی ساقه‌ی گیاه دارای سه لوب است که لوب وسط بزرگ و دو لوب کناری کوچک می‌باشند. کاپیتول ها کوچک، سبزرنگ و به‌صورت مجتمع خوشه هستند. ساقه‌ها تقریباً نازک و شکننده می‌باشند که در اثر شکسته شدن بوی اسانس آن‌ها به مشام می‌رسد.

شنبلیله گیاهی است علفی و یک‌ساله، به ارتفاع ۵۰ سانتی‌متر. برگ‌های آن بیضی‌شکل با نوک مدور هستند که حدود نصف بالای پهنک آن‌ها دندانه‌دار است. این برگ‌ها مرکب از سه برگچه می‌باشند که از یک نقطه، منشعب می‌شوند. گل‌ها منفرد، به رنگ زرد روشن و گاهی بنفش مایل به سفید هستند. میوه شنبلیله به‌صورت نیام خمیده، به طول ۱۱ سانتی‌متر و حاوی حدودا ۲۰ دانه است.

سیر گیاهی است چند ساله و علفی به ارتفاع حدود ۵۰ سانتی‌متر، با برگ‌هایی باریک و به‌صورت غلافی که قسمتی از ساقه را می‌پوشانند. برگ‌ها معمولاً از ناحیه غلاف به‌صورت آویخته قرار می‌گیرند. گل‌ها به‌صورت مجموعه‌ای چتر مانند به رنگ سفید یا گلی در انتهای دمگل درازی قرار می‌گیرند. قسمت مورد استفاده گیاه بیشتر بولب (پیاز) زیرزمینی آن است که هر یک دارای ۱۰-۵ حبه سیر است. این قطعات در پوشش نازک مایل به سفید قرارگرفته‌اند و مجموعه آن‌ها در غلافی یکپارچه، بولب سیر را تشکیل می‌دهند. کلیه قسمت‌های سیر بوی مواد گوگردی آن را می‌دهد؛ ولی میزان این مواد در بولب حداکثر است. سیر در نقاط مختلف ایران، به‌خصوص همدان و شمال کشت می‌شود.

نعنا قمی گیاهی است چند ساله و علفی که شباهتی به گونه نعنا فلفلی دارد. این نوع نعنا برگ‌هایی پهن، بدون دمبرگ و به رنگ سبز تیره در هر دو طرف دارد. گل‌ها به‌صورت سنبله استوانه‌ای روی انتهای شاخه قرار دارند. تفاوت مهم نعنا قمی و فلفلی در این است که‌ برگ‌ها بدون دمبرگ بوده و سنبله گل‌ها باریک‌تر و بلندتر است. این نوع نعنا پرمصرف‌ترین انواع نعنا در ایران است و در نقاط مختلف، به‌خصوص در قم و تبریز پرورش داده می‌شود. بویی بسیار مطبوع دارد و در بسیاری از نقاط جهان از آن جهت اسانس گیری استفاده می‌کنند و به نام تجاری اسپرمینت اویل مشهور است که مصارف بسیار زیاد دارویی، غذایی، بهداشتی و صنعتی دارد.

فلفل گیاهی است علفی و یک‌ساله، به ارتفاع تا ۶۰ سانتی‌متر. برگ‌های این گیاه بیضی‌شکل، نوک‌تیز و به‌صورت منفرد، روی ساقه قرار دارند. گل‌های فلفل به رنگ سفید یا مایل به زرد و میوه آن‌که اکثراً مخروطی شکل است، دارای اندازه‌های مختلف و به رنگ سبز یا قرمز است که پس از رسیدن، مزه بسیار تندی پیدا می‌کند. میوه فلفل، دارای تعداد زیادی دانه‌های سفیدرنگ در داخل خود است. قسمت مورداستفاده فلفل، میوه‌های آن است که در صنایع غذایی و دارویی، مصرف بالایی دارد.

نعنا فلفلی گیاهی است علفی و پایا به ارتفاع تا ۹۰ سانتی‌متر. ساقه این گیاه چهارگوش و به رنگ سبز و یا مایل به بنفش است. برگ‌های نعنا فلفلی بیضی‌شکل، نوک‌تیز و دندانه‌دار هستند که به‌طور متقابل روی ساقه قرارگرفته‌اند. گل‌های آن نیز کوچک و به‌صورت مجتمع سنبله، در انتهای ساقه‌ها قرار دارند. رنگ گل‌های نعنا صورتی یا مایل به گلی است. به علت استفاده فراوان از این گیاه، آن را در بیشتر نقاط جهان کشت می‌کنند. قسمت مورداستفاده، اندام هوایی و عمدتاً برگ آن است که اکثراً از اسانس آن در صنایع غذایی دارویی و آرایشی – بهداشتی استفاده می‌شود. یکی از پرمصرف‌ترین اسانس‌ها، اسانس این گیاه است که به نام تجاری پپرمینت اویل مشهور است.

ریحان گیاهی است علفی، یک‌ساله و به ارتفاع تا حدود نیم متر. ساقه‌های گیاه از قاعده منشعب می‌شوند. برگ‌ها بیضی‌شکل، نوک‌تیز و بدون دندانه هستند که به‌طور متقابل، روی ساقه قرارگرفته‌اند. گل‌ها کوچک و به رنگ‌های سفید و سفید مایل به گلی یا بنفش‌اند که به‌صورت چندتایی در فواصلی، در انتهای ساقه قرار می‌گیرند. در طب عوام جهت کم اشتهایی، تقویت معده و شیر افزا استفاده می شود. مصرف زیاد آن به زنان باردار و دوران شیر دهی توصیه نمی شود و زنان بازدار نباید اسانس ریحان را به صورت خوراکی یا موضعی استفاده کنند…

کرفس گیاهی است دوساله، علفی به ارتفاع تا ۶۰ سانتی‌متر و منشعب. این گیاه ساقه‌ای شیاردار و معطر دارد. برگ‌های آن منقسم به ۷-۳ برگچه مثلثی یا لوزی شکل، دندانه‌دار و معطرند. گل‌ها کوچک به رنگ سفید یا سفید مایل به سبز و میوه‌ها کوچک و تخم‌مرغی شکل، بدون بال و به رنگ قهوه‌ای و معطر هستند. گیاه در نقاط مختلف ایران ازجمله: مازندران، گیلان، نواحی جنوبی ایران، خراسان، تهران و کاشان رویش دارد. با توجه به مصرف و پرورش بسیار زیاد این گیاه در جهان، واریته هایی از آن ایجادشده است. قسمت مورداستفاده کرفس دانه‌ها، برگ و ساقه است که دانه‌ها اکثراً به‌عنوان دارو و برگ و ساقه با کاربرد غذایی مصرف بسیار زیاد دارند.

هویج، گیاهی است علفی، دوساله با ریشه‌ای راست و متورم. برگ‌های آن متناوب، منتهی به غلاف و منقسم به بریدگی‌های زیاد و باریک است. گل‌های هویج، کوچک و سفیدرنگ اند که به‌صورت چتر مرکب گرد هم آمده‌اند. در قاعده چتر اصلی براکته های باریک نخی شکل و بلند و منشعب وجود دارد. قسمت مورد استفاده گیاه، ریشه و میوه است. میوه‌ها از دو مریکارپ متصل‌ بهم و پوشیده از تارهای قلاب مانند تشکیل‌ شده‌اند.

ذرت گیاهی است علفی و یک‌ساله که ارتفاع آن تا ۲ متر می‌رسد. برگ‌های این گیاه پهن، دراز و نوک‌تیز است. قسمت انتهایی آن به غلاف تبدیل‌شده و دور ساقه را احاطه می‌کند. ذرت دارای دو نوع سنبلک نر و ماده است. سنبلک‌های نر در انتهای ساقه و سنبلک ماده در کنار برگ‌ها و در محور ساقه قرار دارند . از آمیزش سنبلک های نر و ماده، میوه در ۸ تا ۱۲ ردیف تولید می‌شود. این میوه‌ها مدور، استوانه‌ای و سخت هستند. ذرت بومی آمریکای مرکزی است، اما در حال حاضر در بیشتر نقاط دنیا کشت می شود. مهم ترین خاصیت ذرت ادرار آوری قوی آن است که برای لاغر شدن، روماتیسم و آرتریت هم استفاده می شود

جعفری گیاهی است دوساله به ارتفاع تا یک متر. برگ‌های جعفری سبز تیره و براق و منقسم به اشکال لوزی یا مثلثی شکل است. برگ‌های پایین و بالای گیاه کمی متفاوت‌اند؛ به‌گونه‌ای که‌برگ‌های بالا به‌صورت باریک و نوار مانند درآمده‌اند. گل‌های کوچک مایل به سبز و به‌صورت چتر مرکب هستند.

مهم‌ترین اثرات دارویی پیاز در بیماری‌های قلبی – عروقی، دیابت، تنفسی، سرطان و میکروبی است. پیاز گیاهی است چندساله به ارتفاع تا یک متر، دارای پیاز لایه‌لایه که پوست آن به رنگ‌های سفید، زرد کمرنگ و صورتی مایل به ارغوانی است.

گیاه گشنیز دارای خواص و ویتامین های بسیاری است که فواید زیادی برای پوست و سیستم گوارش دارد. گشنیز گیاهی است علفی به ارتفاع تا ۶۰ سانتی‌متر با ساقه‌ای راست. برگ‌های آن دو نوع است: برگ‌های قاعده گیاه لوب و دندانه‌دار و برگ‌های قسمت بالاتر ساقه که به علت تقسیمات زیاد به‌صورت رشته‌های باریک درآمده‌اند. گل‌های گشنیز کوچک و سفید یا صورتی‌رنگ و به‌صورت چتر مرکب هستند.