خواص دانه روغنی سویا چیست؟

نام علمی: Glycine soja
نام‌های عمومی: Soy, soya
نام عربی: فول صويه
 نام انگلیسی: Soybean
نام فرانسوی: Soja) Soya)
نام آلمانی: Soja
نام‌های مترادف: Glycine soya, Soja hispida, Glycine hispida, Soja max, Glycine gracilis, Dolichoos soja
نام خانواده: Leguminosae (نخود)

گیاه‌شناسی و خواص دانه روغنی سویا چیست؟

سویا گیاهی است علفی و یک‌ساله به ارتفاع تا یک متر با ساقه‌هایی پوشیده از تارهای سفید و برگ‌هایی که به‌طور متناوب روی ساقه قرارگرفته‌اند و هر برگ از برگچه بزرگ به طول تا ۱۲ سانتی‌متر و عرض تا ۸ سانتی‌متر تشکیل می‌شود. گل‌های سویا به رنگ سفید یا کمی مایل به بنفش هستند. میوه‌ها نیز به شکل نیام، باریک و بلند و پوشیده از تارهای خرمایی‌رنگ می‌باشند و تا ۶ سانتی‌متر طول دارند. داخل نیام (میوه) ۲ تا ۵ دانه تقریباً کروی وجود دارد که ابعاد آن‌ها به ۶ و ۹ میلی‌متر می‌رسد. رنگ‌ دانه‌ها ممکن است سفید، زرد، قهوه‌ای یا قرمز باشد.

سویا در نقاط معتدل و گرم به‌خوبی قابل‌کشت است. دانه‌های سویا دارای روغنی به رنگ زرد مایل به قرمز است و طعم و بوی مخصوصی دارد و مطبوع نیست. این روغن در حرارت‌های پایین (حدود ۱۰ تا ۱۵ درجه) جامد می‌شود. کشت سويا در سال‌های اخیر در شمال ایران معمول گشته و در نقاطی ازجمله لاهیجان کشت می‌گردد. این گیاه در ایران به نام لوبیای سویا مشهور است. موارد استفاده عمده سویا در تغذیه، صنعت، تهیه روغن، صنایع شیر و موارد گسترده دیگر است.

تاریخچه و خواص دانه روغنی سویا چیست؟

قدمت کشت سویا در چین به قرن یازدهم قبل از میلاد می‌رسد. امپراطور  Shung nang در سال ۲۸۳۸ قبل از میلاد، از سویا به‌عنوان مهم‌ترین محصول چین نام‌ برده است. سویا در ژاپن، سپس اروپا و سرانجام در آمریکا (در آغاز سال ۱۸۰۰) نیز کشت می شد. آمریکا، هم‌ اکنون ۴۹ درصد سویای جهان را تولید می‌کند. سویا برای سلامتی مفید و در درمان سرطان و بهبود مشکلات قلبی و روده‌ای و رفع علائم یائسگی مؤثر است. همچنین یک منبع مهم تغذیه به شمار می‌آید.

داروشناختی و خواص دانه روغنی سویا چیست؟

سویا یکی از غذاهایی است که سابقه مصرف آن در آسیا به هزاران سال می‌رسد. به‌طور متوسط روزی ۶۰ تا ۹۰ گرم مصرف سرانه افراد در این ناحیه است. این میزان مصرف ده برابر مصرف سرانه کشورهای غربی است. محصولات سویا شامل شیر، آرد، پنیر، خمیر تخمیرشده، روغن، سس، نوشابه‌های پروتئینی، غذای دام، غذای کودکان و به همراه گوشت می‌باشد.

تا کنون بیش از هفت هزار مطلب در مورد اثرات فارماکولوژی سویا به چاپ رسیده که مهم‌ترین خواص سویا درباره اثرات ضدسرطانی، جلوگیری از مشکلات یائسگی، جلوگیری از پوکی استخوان، جلوگیری از بیماری‌های قلبی و عروقی و مشکلات روده‌ای- معده‌ای است.

1- خاصیت ضدسرطانی: یکی از غذاهای خوبی که خاصیت ضدسرطان دارد، سویاست که علت آن را بیشتر وجود جنیستئین و دائيدزئین می‌دانند. زنان با مصرف سویا که حاوی مقادیر کمی ترکیبات مشابه استروژن است، میزان استروژن خون­شان پایین می‌آید و به‌ این‌ترتیب خطر ابتلا به سرطان نیز در آن‌ها کاهش می‌یابد؛ چراکه استروژن زیاد باعث سرطان می‌شود. همچنین ثابت‌ شده که سویا طول زمان قاعدگی را افزایش و درنتیجه دفعات قاعده نشدن را کاهش می‌دهد و میزان کمتری استروژن در بدن ترشح‌شده و از سرطان جلوگیری می‌شود.

درواقع می‌توان گفت که در ابتدای هر قاعدگی میزان استروژن افزایش می‌یابد و تکرار زیاد این مسئله ممکن است منجر به ایجاد سرطان سینه شود. زمان قاعدگی در زنان آسیایی دو تا سه روز بیشتر از زنان غربی است و همین مسئله باعث شده تا سرطان سینه در انگلستان ۲۰ درصد ولی در ژاپن ۵ درصد باشد. احتمال کاهش این آمار در آسیا ممکن است مربوط به تفاوت میزان مصرف سویا در شرق و غرب باشد. در یک گزارش نشان داده‌شده که سویا می‌تواند طول زمان قاعدگی را بین ۱ تا ۵ روز طولانی‌تر کند. پژوهش دیگری نشان داده است که مصرف سویا در مردان باعث کاهش سرطان پروستات می‌گردد.

مردان آسیایی اکثراً غذاهای کم‌چرب با فیبر زیاد، مانند سویا مصرف می‌کنند و در مقایسه با مردان اروپایی و آمریکای شمالی کمتر دچار سرطان پروستات می‌شوند.

2- رفع مشکلات یائسگی: در زمان یائسگی، زنان از کمبود استروژن رنج می‌برند و احتیاج به جبران آن دارند. یکی از معمول‌ترین روش‌ها هورمون درمانی جایگزینی است (HRT) که ترکیبی از پروژسترون و استروژن برای این‌ گونه خانم‌ها تجویز می‌شود. ترکیب این دو هورمون علائم یائسگی را برطرف کرده و از ابتلا به پوکی استخوان و سرطان رحم می‌کاهد. همچنین HRT از مشکلات قلبی- عروقی در زمان یائسگی می کاهد اما به‌هرحال ریسک سرطان سینه افزایش می‌یابد و عوارضی هرچند محدود ایجاد می‌کند. این در حالی است که سویا می‌تواند تا حدی مشکلات یائسگی را کاهش دهد.

مطالعات نشان داده است که مصرف روزانه ۴۵ گرم سویا می‌تواند گر گرفتگی و عوارض بعدی مانند پوکی استخوان را تا ۴۵ درصد کاهش دهد (این کاهش در قبال کاهش ۳۰ درصدی داروهاست). مکانیسم این اثر احتمالاً مربوط به ایزوفلاون‌های سویا می‌باشد.

3- مشکلات قلبی- عروقی: افزایش مصرف سویا در آسیا با کاهش مشکلات قلبی عروقی ارتباط دارد. پژوهش‌ها نشان می‌دهد، افرادی که در رژیم غذایی آن‌ها سویا وجود دارد یا گیاه‌خواران که در رژیم آن‌ها سویا مصرف می‌شود، چربی و کلسترول خون مناسبی دارند. فیبرهای سویا می‌تواند به درمان یبوست کمک کرده و بسیاری از مشکلات روده‌ای-معده‌ای را رفع کند.

مهم‌ترین خواص دانه روغنی سویا چیست؟

از مهم ترین خواص سویا می توان به ضدسرطان پروستات، ضدویروس، ضدباکتری، ضدقارچ، ضدموتاژن، ضد اکسیدان و ضدالتهاب با اثر متوسط، محافظ قلب، محافظ کبد، کاهش‌دهنده کلسترول، کاهش‌دهنده پرفشاری خون و همچنین چربی خون اشاره کرد.

موارد احتیاط:

مصرف خوراکی سویا ایجاد سمیت نمی‌کند و در بسیاری از غذاهای کودکان استفاده می‌شود. فقط در موارد بسیار معدود ممکن است بعضی افراد نسبت به آن حساسیت داشته باشند که مطالعه بیشتر را در ارتباط با مصرف کودکان می‌طلبد.

ترکیبات مهم:

سویا ازنظر تغذیه‌ای بسیار غنی و حاوی ۲۵ درصد روغن، ۲۴ درصد کربوهیدرات‌ها با ۵۰ درصد پروتئین است. اسیدهای چرب روغن سویا شامل اسید لینولئیک تا ۵۵ درصد، اسید استئاریی تا ۶۷ درصد و اسید پالمیتیک تا ۹ درصد می‌باشند. از ترکیبات دیگر سویا آمینواسیدها، ویتامین‌ها و فیبر است. همچنین تعدادی ایزوفلاون که دارای ساختمان مولکولی شبیه به استروژن‌های طبیعی (فیتواستروژن) هستند، به‌عنوان ضدسرطان در سویا وجود دارند که یکی از مهم‌ترین آن‌ها جنیستئین است. ویتامین‌ها شامل B1, B2, B3, B6, B9، A، C، E، .K
و املاح شامل کلسیم، آهن، روی، منیزیم، منگنز، فسفر، پتاسیم (۱۷۹۷ میلی‌گرم در صد) و سدیم (۲ میلی‌گرم در صد) در نوع موجود در بازار می‌باشند. همچنین پروتئین‌ها ۳۶/۵ درصد، قندها ۳۰ درصد، چربی ۲۰ درصد و آب ۹ درصد ترکیبات دیگر سویا را تشکیل می‌دهند.

نکات قابل‌توجه:

ده کشور اول تولید کننده سویا در سال ۲۰۱۰ شامل آمریکا، برزیل، آرژانتین، چین، هند، پاراگوئه، کانادا، اروگوئه، اوکراین و بولیوی هستند که ۲۴۹ میلیون تن تولید داشته‌اند.

نکته مهم:

بیشترین میزان تأثیرگذاری گیاهان دارویی متعلق به عصاره‌ گیاهان دارویی است و بعدازآن می‌توان به مکمل‌هایی نظیر کپسول‌ها اشاره کرد. کمترین میزان اثرگذاری هم متعلق به عرق و چای و دم‌نوش است.
امیدوارم که اطلاعات خوب و مفیدی در اختیار شما قرار داده باشیم با نظر دهی و امتیازدهی مارو از کیفیت مطالب آگاه نمایید. برای دریافت اطلاعات بیشتر به سایت فروشگاه محصولات ارگانیک آشا مراجعه نمایید و برای کسب اطلاعات در مورد محصولات ارگانیک می‌توانید با شماره  09120038341 مشاور فروشگاه ارگانیک آشا تماس بگیرید یا از طریق تلگرام، اینستاگرام با ما در ارتباط باشید.

منابع اطلاعات:
کتاب‌ها و مقالات گیاهان دارویی
فروشگاه محصولات ارگانیک آشا
موسسه کار آفرینی دکتر زرقانی