خواص گلرنگ در طب سنتی

خواص گلرنگ در طب سنتی
نام علمی: Carthamus tinctorius
نام عمومی: Safflower
نام انگلیسی: Safflower
نام عربی: قرطم (Qurtum)
نام فرانسوی: Safranon
نام آلمانی: saflor
نام خانواده: Compositae (گل مینا یا کاسنی)

گیاه‌شناسی و خواص گلرنگ در طب سنتی:

گلرنگ گیاهی است یک یا دوساله، که ارتفاع آن به ۶۰ سانتی‌متر و گاه بلندتر می رسد. برگ‌های این گیاه بیضی، نوک‌ تیز و دندانه‌ دارند که این دندانه‌ها به خارهای ظریف و نوک‌ تیز منتهی می‌شوند. پهنک‌ برگ یکی از عوامل شناسایی بهتر گیاه است؛ به‌طوری‌که در سطح تحتانی شبکه‌ای از رگبرگ‌های کاملاً برجسته دارد. کاپیتول به‌صورت منفرد بوده و در براکته‌های برگ مانند احاطه‌ شده است. کناره براکته ها همانند پهنک‌ برگ دارای خارهای ظریف و تیز است. خار براکته ها در بعضی از گیاهان پرورش‌ یافته دیده نمی‌شود.

گل‌های گلرنگ لوله‌ای شکل و به رنگ زرد مایل به قرمز است که به‌ مرور زمان به رنگ نارنجی تغییر می‌یابد. میوه گیاه نیز فندقه و سفید رنگ با تارهای نازک در قسمت انتهایی است. بر اساس کتاب گیاهان دارویی مرحوم دکتر زرگری، در بعضی کتب فارسی به این گیاه کافشه یا کاجیر نیز اطلاق می‌شود. قسمت مورد استفاده گلرنگ، گل‌های لوله‌ای خشک‌ شده هستند که به رنگ زرد مایل به نارنجی یا قرمز بوده و در بازار موجود است. همچنین روغن دانه‌های آن مصارف طبی دارد.

تاریخچه و خواص گلرنگ در طب سنتی:

گلرنگ یکی از قدیمی‌ترین گیاهانی است که انسان با آن آشنایی داشته و تجزیه شیمیایی رنگ‌های به‌دست‌آمده از یافته‌های مصریان باستان آن را تأیید می‌کند. همچنین حلقه‌های گل ساخته‌ شده از گلرنگ مربوط به توتان خامون از اهرام مصر به‌دست‌ آمده است.

دارو شناختی و خواص گلرنگ در طب سنتی:

پژوهش‌های جدید نشان داده است که رژیم حاوی اسیدهای چرب غیراشباع می‌تواند کلسترول خون را کاهش دهد. این مسئله در جلوگیری از سفت‌ و سخت شدن رگ‌ها (تصلب شرائین) و امراض قلبی دارای اهمیت است. در این رابطه آزمایش‌های زیادی با رژیم حاوی روغن گلرنگ به مدت هشت هفته نشان داد که کلسترول سرم، لیپوپروتئین کلسترول و آپولیپوپروتئین B را تا حدود ۲۵ درصد کاهش می‌دهد. در مطالعات حیوانی، این نظریه وجود دارد که احتمالاً بعضی از اسیدهای چرب اشباع‌ نشده در روغن گلرنگ، در کار سیستم عصبی مرکزی ضروری است و از این طریق عمل می‌کند. عکس این موضوع نیز صادق است؛ یعنی کاهش اسیدهای چرب اشباع‌ نشده، مشکلات قلبی- عروقی را به دنبال دارد. از دیگر خواص گلرنگ می توان به اثرات مسهلی و ضد تب آن اشاره کرد.

سمیت:

تاکنون گزارشی از اثرات جانبی گلرنگ وجود ندارد.

مهم‌ترین خواص گلرنگ در طب سنتی:

مهمترین خواص گلرنگ عبارتند از: ضد درد، ضد چسبندگی پلاکت‌ها، ضد باکتری، ضد ادم، ضد ناباروری، ضد التهاب، ضد تب، ضد تومور، سقط کننده، سیتوتوکسیک، ضد احتقان، ضد قارچ، مقوی رحم، ضد کرم، آنتاگونیست کلسیم، مقوی قلب، معرق، ادرارآور، قاعده آور، خلط‌ آور، کاهش‌ دهنده کلسترول، مسهل، محافظ اعصاب، فیتوتوکسیک، آرام‌ بخش و محرک.

طریقه و میزان مصرف:

می‌توان یک گرم از پودر خشک را سه بار در روز (جمعاً سه گرم) در چای ریخته و میل کرد. همچنین می‌توان دو تا سه برابر این مقدار ازگل‌های تازه گیاه را استفاده نمود.

ترکیبات مهم:

ترکیبات مهم گلرنگ شامل اسیدهای چرب است که قسمت اعظم آن‌ها اشباع‌ شده و شامل اسید لینولئیک به میزان ۸۶- ۷۹ درصد، اسید اولئیک به میزان ۱۳ درصد، اسید پالمیتیک به میزان ۶ درصد و اسید استئاریک به میزان ۳ درصد می‌باشند.

نکات قابل‌توجه:

۱- با توجه به شباهت گلرنگ با زعفران، تقلب‌های زیادی در زعفران از این طریق صورت می‌گیرد.

۲- یکی از نام‌های عمومی گلرنگ در جهان «زعفران آمریکایی» است.

٣- خواص کاهش کلسترول و چربی گلرنگ، مربوط به دانه و روغن آن است و بیشتر خواص ذکرشده دیگر، مربوط به خود گلرنگ است.

۴- از روغن گلرنگ کپسول‌هایی تهیه می‌شود که در بازار دارویی جهان وجود دارد و حاوی مقادیر مختلفی روغن است و به‌عنوان کاهش‌ دهنده چربی و کلسترول مصرف می‌شود. همچنین امولسیون‌هایی حاوی ۵۰ درصد روغن گلرنگ در بازار تجارت وجود دارند که به‌عنوان مکمل غذایی پرکالری مصرف می‌شوند.

۵- تفاوت اثرات دارویی و مرغوبیت گلرنگ ایرانی و انواع خارجی احتیاج به بررسی‌های فارماکولوژی و کلینیکی دارد که باید در آینده روشن گردد.

۶- دو نوع روغن گلرنگ وجود دارد. یک نوع حاوی مقدار زیادی اسیدهای چرب با یک پیوند دوگانه مانند اسید اولئیک و دیگری حاوی مقدار زیادی اسیدهای چرب با پیوندهای دوگانه مانند لینولئیک اسید است. در استفاده‌های صنعتی از نوع اول و در صنایع غذایی از نوع دوم استفاده می‌کنند.

۷- رنگ گلرنگ از مشتقات بنزوکینون و کینون مانند کارتامین است که در تجارت به نام «CI Natural Red26» معروف است.

۸- در پنجاه سال گذشته از روغن گلرنگ برای آشپزی، سالاد، صنایع آرایشی- بهداشتی و مارگارین استقبال بسیاری شده است.

۹- از رنگ گلرنگ در صنایع نساجی، غذایی و صنعتی نیز استفاده می‌شود.

نکته مهم:

بیشترین میزان تأثیرگذاری گیاهان دارویی متعلق به عصاره‌های خالص گیاهان دارویی است و بعدازآن می‌توان به مکمل‌هایی نظیر کپسول‌ها اشاره کرد. کمترین میزان اثرگذاری هم متعلق به عرق و چای و دم‌نوش است.
امیدوارم که اطلاعات خوب و مفیدی در اختیار شما قرار داده باشیم با نظر دهی و امتیازدهی مارو از کیفیت مطالب آگاه نمایید. برای دریافت اطلاعات بیشتر به سایت فروشگاه محصولات ارگانیک آشا مراجعه نمایید و برای کسب اطلاعات در مورد محصولات ارگانیک می‌توانید با شماره  09120038341 مشاور فروشگاه ارگانیک آشا تماس بگیرید یا از طریق تلگرام، اینستاگرام با ما در ارتباط باشید.

۱۰- بر اساس پژوهشی که در سال ۱۳۷۵ توسط صالحی سورمقی و همکاران در دانشکده داروسازی تهران روی اسانس گلرنگ انجام شد، مشخص گردید که مهم‌ترین اجسام اسانس شامل Propenyimethyl benzene به میزان ۴۰ درصد، Carvone به میزان ۱۰ درصد، B Caryophylene به میزان ۳/۵ درصد و Decanoic acid به میزان ۳ درصد هستند. اجسام این اسانس با دیگر کشورها تفاوتی فاحش داشت که می‌تواند به شرایط آب و هوایی و جغرافیایی ایران مرتبط باشد.

منابع اطلاعات:
کتاب‌ها و مقالات گیاهان دارویی
فروشگاه محصولات ارگانیک آشا
موسسه کار آفرینی دکتر زرقانی