آشاارگانیک | مرجع آنلاین عرضه، تامین و فروش انواع عصاره و اسانس
نام علمی: Borago officinalis
نام انگلیسی: Borage
نام‌های عمومی: Oxtongue flower،Common borage
نام عربی: لسان الثور
نام فرانسوی: Bourrache
نام آلمانی: Boretsch
نام خانواده: Boraginaceae (گل‌گاوزبان)
گیاه‌شناسی و خواص گل گاو زبان چیست؟
گل گاو زبان گیاهی است علفی، یک‌ساله که ارتفاع آن تا ۷۰ سانتی‌متر می رسد. ساقه‌های منشعب و برگ‌های منفرد و ساده این گیاه پوشیده از تارهای خشن هستند. برگ‌ها در قسمت‌های بالایی بدون دمبرگ و در قسمت انتهایی دارای دمبرگ مشخص می‌باشند. گل‌ها نسبتاً کوچک و به رنگ آبی زیباست؛ اما گاهی ممکن است به رنگ گلی باشند. قسمت مورد استفاده گیاه، گل آن است که مزه‌ای لعابدار دارد. در بعضی از کتب گیاهان دارویی، استفاده از برگ گیاه نیز ذکرشده است. محل رویش گل گاو زبان در جهان شامل نواحی مدیترانه، فرانسه، آفریقای شمالی و بعضی نواحی آسیاست. این نوع گل گاو زبان که به نام اروپایی خوانده می‌شود، در ایران رویش ندارد.
مهمترین خواص گل گاو زبان چیست؟
گل گاو زبان به خاطر داشتن موسيلاژ دارای خاصیت خلط آور است. این گیاه همچنین خاصیت ضعیف ضد اسهال دارد که به خاطر مواد تاننی آن است. افزون بر این، دارای خاصیت ادرارآور متوسط است که بیشتر به دلیل وجود اسید مالیک و نیترات پتاسیم موجود در آن است. گل گاو زبان جزء داروهای OTC بوده و مصرف آن احتیاج به نسخه ندارد و اکثراً برای درمان سرما خوردگی مصرف می‌شود. تاکنون برای این موضوع دلیل خاصی ازنظر علمی ارائه نشده است. البته چون یکی از آثار آن ایجاد تعریق است، تا حدی می‌توان به این ارتباط پی برد.
طريقه و میزان مصرف:
گل گاو زبان به چندین صورت مصرف می‌شود:
۱- ۲ تا ۴ میلی لیتر از عصاره برگ گیاه یک بار در روز میل شود.
۲- ۲ قاشق غذاخوری پر از گل گاو زبان را در یک لیوان آب جوش ریخته و به مدت ۲۰ دقیقه بگذارید بماند (بهتر است روی ظرف را با پارچه یا در بپوشانید و در این مدت آن را روی بخار قرار دهید). پس ازآن مخلوط را صاف کرده و صاف شده را میل کنید.
۳- ۱ تا ۴ میلی‌لیتر از عصاره گاو زبان تا سه بار در روز میل شود.
۴- برای تسکین تب یا برونشیت مقدار ۱۰ گرم از برگ یا گل (یا مخلوطی از آن‌ها) را در یک لیتر آب ریخته و به مدت پنج دقیقه بجوشانید. سپس آن را صاف کرده و صاف شده را کم کم در یک روز میل کنید.
سمیت:
صدها سال است که از گل گاو زبان استفاده می‌شود و تاکنون عوارض جانبی از آن گزارش نشده است. این گیاه به صورت‌های مختلف، ازجمله: چای، ژله، مربا، خام و یا پخته مانند اسفناج مصرف می‌شود. با اینکه از ترکیبات سمی موجود در خانواده گاو زبان در این گیاه گزارشی نشده است، ولی در مصرف آن باید اعتدال را رعایت کرد.
دیگر خواص گل گاو زبان چیست؟
از خواص گل گاو زبان می توان به ضد درد، ضد التهاب، ضد تب، ضد اسپاسم، محرک غدد آدرنال، قابض، مقوی قلب، معرق، نرم کننده مجاری تنفسی، ادرارآور، خلط آور، هپاتوکسیک، ژنوتوکسیک، هپاتو کارسينوژنیک، شیر افزا، پایین آورنده پرفشاری خون، مسهل، مقوی اعصاب و مسکن اشاره کرد.
گل گاو زبان ایرانی:
گل گاو زبانی که در ایران استفاده می‌شود، گل‌های گیاهی است با نام علمي Echium amoneum از خانواده گاو زبان که در منطقه وسیعی از نواحی البرز و در ارتفاعات حدود ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ متر می‌روید. گل‌های این گیاه بزرگ‌تر از نوع اروپایی بوده و به رنگ آبی مایل به بنفش یا بنفش می‌باشند. این گیاه علفی، پایا و دارای اعضای پوشیده از تارهای نرم است. ساقه راست یا خمیده گل گاو زبان دارای برگ‌های ساده و یک رگبرگ است.
میوه گاو زبان نیز به‌صورت فندقه و نوک تیز است که روی آن برجستگی‌های کوچک وجود دارد. گل گاو زبان از قدیم در ایران به‌عنوان معرق و خلط آور در سرماخوردگی، همچنین ادرارآور و تقویت قلب و اعصاب مورد استفاده بوده است. در مورد ترکیبات دقیق این نوع گاو زبان یا آثار فارماکولوژی و خواص آن مطالعات چندانی صورت نگرفته است؛ ولی به علت شباهت زیاد آن با نوع اروپایی به نظر می‌رسد ازنظر خواص مشابه باشند.
طريقه و میزان مصرف:
با توجه به شباهت زیاد گل گاو زبان اروپایی و ایرانی به نظر می‌رسد که میزان و طریقه مصرف آن‌ها شبیه به هم باشد. بدین لحاظ میزان حدود ۵ گرم از گل را با یک لیوان آب مخلوط کرده و تا پنج دقیقه بجوشانید و سپس صاف کرده و میل کنید. همچنین می‌توان به‌جای این جوشانده از دم نوش استفاده کرد؛ بدین صورت که همین مقدار را با یک لیوان آب در حال جوش مخلوط نموده، حدود بیست دقیقه صبر کنید تا دم بکشد (بهتر است در ظرف بسته باشد)؛ سپس آن را صاف کرده و میل کنید. این میزان مصرف را می‌توان حداکثر تا سه بار در روز تکرار کرد.
ترکیبات مهم:
گل گاو زبان برعکس دیگر گیاهان این خانواده حاوی آلکالوئیدهای پیرولیزیدین که به کبد آسیب می‌رسانند، نیست. ترکیبات اصلی گاو زبان شامل موسیلاژ، آنتوسیانین، تانن و مقدار کمی اسانس است.
نکات قابل‌توجه:
۱- با توجه به اینکه گل‌ها ظریف و نرم می‌باشند، برای تهیه جوشانده گیاهی احتیاج به جوشاندن طولانی نیست. از سویی، جوشاندن طولانی باعث کمرنگ شدن محلول می‌شود که دلیل آن ناپایداری رنگ‌های آن در حرارت است.
۲- از قدیم گل گاو زبان را با لیموعمانی مخلوط و با هم به‌صورت دم کرده یا جوشانده مصرف می‌کردند. با توجه به اینکه لیموعمانی دارای اثر آرام‌بخش است، به نظر می‌رسد مخلوط این دو اثرات کامل‌تری در این زمینه دارد که البته باید بررسی‌های بیشتری صورت گیرد. غیرازآن، خاصیت اسیدی لیمو باعث خوش‌رنگ شدن رنگ گل گاو زبان می‌شود. البته دم کرده یا جوشانده مخلوط این گیاه معمولاً همراه با نبات مصرف می‌شود که مخلوطی خوش‌رنگ و خوش‌طعم ایجاد می‌کند و به‌عنوان آرام‌بخش و تسکین علائم سرما خوردگی سالیان دراز مصرف می‌گردد.
٣- با اینکه در بعضی کشورها از برگ گاو زبان اروپایی مانند گل آن استفاده می‌کنند، ولی نمی‌توان بدون مطالعه، برگ گاو زبان ایرانی را به‌جای گل آن استفاده کرد. برحسب تجربه قسمت مورد استفاده گاو زبان ایرانی گل آن است و هنوز هم مصرف می‌شود.
۴- برگ و دانه‌ها حاوی مقدار بسیار کمی از آلكالوئیدهای سمی هستند، ولی در روغن آن وارد نمی‌شوند.
۵- در سال‌های اخیر استفاده بیشتر از گل گاو زبان به خاطر روغن دانه‌های آن است. این روغن حاوی اسیدهای چرب جالب و متنوعی ازجمله اسید گامالینولنیک (۱۷ تا ۲۸ درصد)، اسید پالمیتیک، اسید استئاریک، اسید اولئیک، اسید لینولئیک، اسید ایکوزنوئیک، اسید اروسیک و اسید نرونیک (مجموعاً به میزان ۲۶ تا ۳۸ درصد) است. این روغن تحت نام «Borage oil» و یا «Star flower oil» در فروشگاه‌ها به‌عنوان مکمل غذایی عرضه می‌گردد.
نکته مهم:
بیشترین میزان تأثیرگذاری گیاهان دارویی متعلق به عصاره گیاهان دارویی است و بعدازآن می‌توان به مکمل‌هایی نظیر کپسول‌ها اشاره کرد. کمترین میزان اثرگذاری هم متعلق به عرق و چای و دم‌نوش است.
امیدوارم که اطلاعات خوب و مفیدی در اختیار شما قرار داده باشیم با نظر دهی و امتیازدهی مارو از کیفیت مطالب آگاه نمایید. برای دریافت اطلاعات بیشتر به سایت فروشگاه محصولات ارگانیک آشا مراجعه نمایید و برای کسب اطلاعات در مورد محصولات ارگانیک می‌توانید با شماره 09120038341 مشاور فروشگاه ارگانیک آشا تماس بگیرید یا از طریق تلگرام، اینستاگرام با ما در ارتباط باشید.
منابع اطلاعات:
کتاب‌ها و مقالات گیاهان دارویی
فروشگاه محصولات ارگانیک آشا
موسسه کار آفرینی دکتر زرقانی
