خواص دارویی ریشه گزنه چیست؟

خواص دارویی ریشه گزنه چیست؟
نام علمی: Urtica dioica
نام‌های عمومی: Stinging nettle, Nettle
 نام انگلیسی: Great- nettle
نام عربی: قریص (Quarrys)
نام فرانسوی: ortie dioique
نام آلمانی: Grosse-nessel
نام‌های مترادف: Urtica maxima ، Urtica urens, Urtica major, Urtica gracilis
نام خانواده: Urticaceae (گزنه)

• 

• 

• 

گیاه‌شناسی و خواص دارویی ریشه گزنه چیست؟

گزنه گیاهی است علفی، چند ساله با ساقه‌ای راست به ارتفاع تا یک متر. این گیاه ریشه‌هایی خزنده دارد که دائماً در حال ازدیاد هستند. ساقه گزنه چهارگوش و پوشیده از تار است. برگ‌های آن بیضی‌شکل، نوک‌تیز و دندانه‌دارند. گل‌ها به رنگ سبز روشن هستند که روی دوپایه گیاه قرارگرفته‌اند. تارهای سطح ساقه و برگ گزنه، حاوی اسید فرمیک بوده که پس از تماس با دست یا پوست بدن، در بدن تزریق‌ شده و باعث سوزش، قرمزی و تحریک شدید می‌شوند. قسمت مورد استفاده گزنه، برگ تازه یا خشک و ریشه آن است که به مصارف تغذیه‌ای یا دارویی می‌رسد.

تاریخچه و خواص دارویی ریشه گزنه چیست؟

شهرت گزنه به دلیل خواص سوزش‌آور آن است. در طب سنتی از گزنه به‌عنوان ضد اسپاسم، خلط‌ آور، مدر و برای درمان آسم استفاده می‌شده است. بنا بر اسناد موجود، اگر پوست سر را با آب این گیاه ماساژ دهند، رشد مو را تحریک می‌کند. مصرف موضعی عصاره برگ گزنه، برای درمان مشکلات روماتیسم مفید است. سرهای نرم گزنه جوان، به‌عنوان گیاه ادویه‌ای در سالاد مصرف می‌شود.

منشأ جغرافیایی:

گزنه در بیشتر نقاط جهان به‌عنوان علف هرز در مزارع می‌روید. فراورده‌های دارویی گزنه از برداشت گیاهان خودرو، در نواحی مرکزی و شرقی اروپا به دست می‌آیند. مهم‌ترین مراکز تولید آن، شرق آلمان، شوروی سابق، بلغارستان و یوگسلاوی سابق است.

دارو شناختی و خواص دارویی ریشه گزنه چیست؟

از مهم‌ترین خواص ریشه گزنه، درمان مشکل دفع ادرار و تکرر ادرار در تورم پروستات درجه ۱ و ۲ است. همچنین دارای خاصیت خوب ادرارآور بوده و می‌تواند به رفع ادم (خیز) جهت خروج آب اضافی بدن، کمک کند. از ریشه گزنه، در طب عوام و طب سنتی به‌عنوان ادرارآور، درمان روماتیسم و سیاتیک استفاده می‌شود. پژوهش‌های جدید نشان داده است که مصرف فرآورده‌های ریشه گزنه ظرف دو هفته حجم ادرار را زیاد کرده و فشار سیستولی را کاهش می‌دهد. همچنین در درمان تب یونجه مؤثر است. فراورده‌های گزنه که بوسیله انجماد خشک شده اند (فریزدرای‌ شده) نیز به‌منظور رینیت آلرژی، تأثیر خوبی نشان داده اند.

موارد احتیاط:

فراورده‌های ریشه گزنه، در حد مصرف دارویی، دارای عارضه جانبی نیستند؛ ولی ممکن است بعضی افراد به‌طور معدود، نسبت به این گیاه حساسیت داشته باشند. همچنین به علت اثرات احتمالی با متابولیسم آندروژن و استروژن، مصرف ریشه گزنه در دوران حاملگی، شیردهی و برای کودکان پایین‌تر از ۱۲ سال، باید با نظر پزشک صورت گیرد.

عوارض جانبی:

آزمایش‌های کلینیکی نشان داده است که فراورده‌های ریشه گزنه کاملاً برای انسان قابل‌ تحمل است. البته گزارش‌های بسیار اندکی از ناراحتی‌های روده‌ای-معده ای مانند اسهال، درد معده، تهوع و حساسیت پوستی در اثر مصرف فراورده‌های ریشه گزنه وجود دارد.

طریقه و میزان مصرف:

تهیه چای: حدود ۲ گرم پودر ریشه گزنه را با یک لیوان آب به مدت ده دقیقه بجوشانید؛ سپس بگذارید ده دقیقه بماند (روی آن را بپوشانید). سپس آن را صاف‌ کرده و میل کنید. این میزان مصرف می‌تواند تا سه بار در روز تکرار شود.

داروهای گیاهی تهیه‌ شده از ریشه گزنه به‌صورت صنعتی به اشکال قرص، کپسول و قطره، روانه بازار شده‌اند که برحسب راهنمای ویژه هر دارو، مصرف می‌شوند.

مهم‌ترین خواص دارویی ریشه گزنه چیست؟

ضد درد، ضد آدرنالین، ضد آروماتاز، ضد آرتریت، ضد آسم، ضد باکتری، ضد سرطان، ضد تشنج، ضد هیستامین، ضد ویروس ایدز، ضد التهاب، ضد تورم پروستات، ضد تب، ضد روماتیسم، ضد کرم، ضد قارچ، ضدعفونی‌کننده، ضد اسپاسم، ضد تومور، ضد ویروس، تقویت‌ کننده قوای جنسی، قابض، ادرارآور، قاعده آور، خلط‌ آور، کاهش‌دهنده قند خون، کاهش‌دهنده پرفشاری خون و تقویت‌ کننده رحم.

داروهای گیاهی:

بیش از ۵۰ فرآورده به‌صورت صنعتی و به اشکال قطره، قرص و کپسول از ریشه گزنه تهیه‌ شده‌اند که اثر اصلی این فرآورده‌ها درمان مشکل تورم پروستات و عوارض آن است. همچنین این فرآورده‌ها اثرات ادرارآور خوبی داشته و می‌توانند در خروج آب اضافی بدن (ادم)، درمان چاقی و پرفشاری خون مؤثر باشند.

یکی از فراورده‌های استاندارد در ایران، قطره «اورتان» است که از ریشه گزنه تهیه می‌شود. اورتان دارای آثار خوب درمان تورم پروستات است و در این مورد موفقیت چشمگیری دارد. میزان مصرف اورتان، ۲ تا ۳ نوبت و هر نوبت ۵۰- ۴۰ قطره در روز است.

قطرات دارو در هر نوبت باید با نصف استکان آب مخلوط و سپس میل شود. برای اینکه دارو، معده را تحریک نکند، بهتر است وسط غذا میل شود. با توجه به اینکه داروهای گیاهی، برای تأثیرگذاری احتیاج به زمان‌ دارند، اثرات این دارو دو تا سه هفته بعد از مصرف مشاهده می‌شود و هرچه زمان بگذرد، نتیجه ایده‌ آل‌تری به دست می‌آید؛ به‌طوری‌که اثر دارو، پس از مصرف دو تا سه ماه به حداکثر می‌رسد. اورتان باید مرتباً مصرف شود تا پروستات متورم نگردد؛ با این‌وجود می‌توان دارو را هر زمان قطع و دوباره مصرف کرد. همچنین درصورتی‌که مشکل تکرر ادرار جدی نباشد، می‌توان پس از یک ماه (با مصرف دو یا سه نوبت در روز) مصرف آن را با یک نوبت در روز ادامه داد.

 ترکیبات مهم:

تعداد زیادی ماده با پلاریته های مختلف که در دسته‌های شیمیایی مختلف قرار می‌گیرند، در ریشه گزنه گزارش‌ شده است. مهم‌ترین آن‌ها، شامل اسیدهای چرب، ترپن‌ها، فنیل پروپان، لیگنان‌ها، کومارین‌ها، تری ترپن ها، سرامیدها، استرول‌ها و لکتین ها هستند. در سال‌های اخیر با روش‌های HPLC و GC و دیگر روش‌ها، لکتین‌های اختصاصی ریشه را جست‌ وجو و شناسایی کرده‌اند که برای استاندارد کردن داروهای مربوطه ارزشمند است.

نکات قابل‌ توجه:

۱- داروهای تهیه‌ شده از ریشه گزنه، در سرطان پروستات مؤثر نیستند.

۲- اشکال دارویی مایع ریشه گزنه، مانند قطره «اورتان» از اشکال جامد (قرص یا کپسول) تأثیر بهتر و سریع‌تری دارند.

٣- از شروع مصرف داروهای ریشه گزنه تا حدود یک ماه، نباید انتظار اثر قابل‌ توجهی داشت.

۴- قطره اورتان را می‌توان به‌عنوان یک داروی ادرار‌آور خوب، در صورت لزوم مصرف کرد.

۵- اثرات ریشه گزنه در رفع مشکل تورم پروستات و خواص ادرارآور آن، به‌مراتب از برگ گزنه قوی‌تر و کامل‌تر است.

۶- برای مصرف مقدار معین دارو و کسب نتایج ایده آل توصیه می‌شود از فراورده‌های استاندارد و صنعتی مانند قطره «اورتان» استفاده گردد که همیشه حاوی مواد مؤثره ثابت است. ریشه گزنه که در زمان‌های مختلف و از نواحی مختلف جمع‌آوری می‌شوند، مواد مؤثر یکسانی ندارند و از نظر قدرت اثر درمانی متغیرند.

نکته مهم:

بیشترین میزان تأثیرگذاری گیاهان دارویی متعلق به عصاره‌ گیاهان دارویی است و بعدازآن می‌توان به مکمل‌هایی نظیر کپسول‌ها اشاره کرد. کمترین میزان اثرگذاری هم متعلق به عرق و چای و دم‌نوش است.
امیدوارم که اطلاعات خوب و مفیدی در اختیار شما قرار داده باشیم با نظر دهی و امتیازدهی مارو از کیفیت مطالب آگاه نمایید. برای دریافت اطلاعات بیشتر به سایت فروشگاه محصولات ارگانیک آشا مراجعه نمایید و برای کسب اطلاعات در مورد محصولات ارگانیک می‌توانید با شماره  09120038341 مشاور فروشگاه ارگانیک آشا تماس بگیرید یا از طریق تلگرام، اینستاگرام با ما در ارتباط باشید.

منابع اطلاعات:
کتاب‌ها و مقالات گیاهان دارویی
فروشگاه محصولات ارگانیک آشا
موسسه کار آفرینی دکتر زرقانی